Cuốn sách “Chó Không Nhà: Tôi đọc Luận Ngữ” của giáo sư Lý Linh đã gây chấn động văn đàn Trung Quốc năm 2007. Tác phẩm này, được xếp hạng đầu trong danh sách “Mười cuốn sách lớn” do Hội Bình luận sách Trung Quốc công bố, đã thách thức hình tượng Khổng Tử – bậc chí thánh tiên sư được người Trung Quốc tôn kính bấy lâu – bằng cách miêu tả ngài như một người bình thường, thậm chí là một “Chó Không Nhà”. Vậy, sự thật lịch sử đằng sau tuyên bố táo bạo này là gì?
“Chó Mất Nhà” Hay “Chó Lang Thang”?
Cụm từ “Táng gia cẩu” (喪家狗) trên bìa sách, được dịch là “Chó không nhà” hay “Chó lang thang”, mang hàm ý sâu sắc. Lý Linh giải thích rằng nó ám chỉ những người ôm hoài bão nhưng không tìm thấy chỗ đứng trong xã hội đương thời. “Táng gia cẩu” nguyên nghĩa là “chó của nhà có tang”, hàm ý mất chủ, nhưng về sau được hiểu là “mất nhà”. Dù Khổng Tử có nơi cư trú, “nhà” ở đây mang nghĩa bóng về “quê nhà tinh thần”. Lý Linh dùng cụm từ này để miêu tả sự lạc lõng của Khổng Tử, cũng như của tầng lớp trí thức Trung Quốc.
Bìa cuốn sách "Chó Không Nhà: Tôi đọc Luận Ngữ"
Khổng Tử Và Danh Xưng “Chó Không Nhà”
Lý Linh dựa vào ghi chép trong Sử Ký của Tư Mã Thiên, kể lại câu chuyện Tử Cống gặp một người giống Khổng Tử nhưng lại có dáng vẻ của “Chó không nhà”. Khi Tử Cống thuật lại cho Khổng Tử, ngài đã không phủ nhận mà còn thừa nhận. Lý Linh cho rằng Khổng Tử, với lý tưởng cao đẹp nhưng không được trọng dụng, đã trải qua cuộc đời phiêu bạt, cô đơn, giống như một con chó lang thang không có nơi nương tựa.
Luận Ngữ Dưới Góc Nhìn Của Lý Linh
Lý Linh tiếp cận Luận Ngữ như một cuốn lịch sử tư tưởng, tìm kiếm một Khổng Tử chân thực thay vì hình tượng thánh nhân được tô vẽ. Ông tập trung vào việc phân tích nguyên bản, tránh những diễn giải sai lệch. Theo Lý Linh, Luận Ngữ phản ánh những cuộc tranh luận sôi nổi giữa Khổng Tử và học trò về lý tưởng và hiện thực, sự bôn ba của Khổng Tử khắp các nước chư hầu, và sự tranh giành ảnh hưởng của các học trò sau khi Khổng Tử qua đời. Lý Linh nhấn mạnh vào sự cô đơn của Khổng Tử, một người có lý tưởng lớn nhưng không được thời thế đón nhận.
“Chó Không Nhà” Và “Cơn Sốt Quốc Học”
“Chó Không Nhà” ra đời giữa “Cơn sốt Quốc học” đang lan rộng tại Trung Quốc, khi Luận Ngữ được tôn sùng như một cuốn kinh thánh. Lý Linh, với tác phẩm của mình, đã dội một gáo nước lạnh vào sự cuồng nhiệt này. Ông cho rằng việc sùng bái Khổng Tử quá mức đã bóp méo hình tượng chân thực của ngài, đồng thời làm lu mờ các giá trị của các trường phái tư tưởng khác như Đạo gia, Pháp gia và Phật gia.
Những Tranh Cãi Xung Quanh “Chó Không Nhà”
“Chó Không Nhà” đã gây ra nhiều tranh cãi. Trong khi được giới văn hóa và xuất bản đón nhận, tác phẩm cũng vấp phải sự phản đối từ những người cho rằng Lý Linh đã bất kính với Khổng Tử. Cuộc tranh luận này phản ánh sự xung đột giữa các trường phái tư tưởng khác nhau về vai trò của Nho giáo và Khổng Tử trong xã hội Trung Quốc hiện đại.
Bài Học Từ “Chó Không Nhà”
“Chó Không Nhà” không chỉ là một cuốn sách về Khổng Tử, mà còn là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc nhìn nhận lịch sử một cách khách quan, tránh sự thần thánh hóa và sùng bái mù quáng. Tác phẩm khuyến khích người đọc tìm hiểu về con người thật đằng sau những huyền thoại, và đặt ra câu hỏi về giá trị của các tư tưởng truyền thống trong xã hội hiện đại.
Tài liệu tham khảo:
- Lý Linh. Chó Không Nhà: Tôi đọc Luận Ngữ. Nhà xuất bản Nhân dân Sơn Tây, 2007.
- Tư Mã Thiên. Sử Ký.
