Vùng đất Lưỡng Hà phì nhiêu, cái nôi của những nền văn minh rực rỡ, cũng là nơi chứng kiến biết bao cuộc tranh hùng oanh liệt. Nằm trên ngã tư đường của những cuộc di dân lớn, Lưỡng Hà trở thành chiến địa khốc liệt, nơi những đế chế hùng mạnh nhất thời cổ đại tranh giành quyền lực. Cuối thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, Cyrus Đại đế và những người kế vị đã thống nhất vùng đất này dưới lá cờ Ba Tư hùng mạnh. Từ đó, đế chế Ba Tư – chúa tể phương Đông – hướng về phía Tây, nơi những thành bang Hy Lạp kiêu hùng sừng sững bên bờ Địa Trung Hải xanh thẳm. Một cuộc chiến long trời lở đất giữa hai nền văn minh rực rỡ nhất thời đại đã chính thức bắt đầu.
Bóng Dài Của Đế Chế
Vào thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên, Sparta với kỷ luật thép và quân đội hùng mạnh đã trở thành bá chủ miền Nam Hy Lạp. Trong khi đó, Athens với nền dân chủ non trẻ vươn lên mạnh mẽ ở phía Bắc. Hai thế lực này, tuy luôn kình địch, nhưng trước hiểm họa Ba Tư đang lớn dần, đã gạt bỏ hận thù, sát cánh bên nhau chống lại kẻ thù chung.
Năm 499 trước Công nguyên, các thành bang Hy Lạp ở Ionia, khi đó nằm dưới ách thống trị của Ba Tư, đã vùng lên khởi nghĩa. Nhận được lời kêu gọi của Aristagoras – vua thành Miletus, Athens và Eretria đã phái quân chi viện. Tuy nhiên, cuộc nổi dậy nhanh chóng bị dập tắt. Sự kiện này đã châm ngòi cho cuộc chiến tranh Hy Lạp – Ba Tư kéo dài suốt nửa thế kỷ.
Bản đồ các chiến dịch quân sự chính trong cuộc chiến tranh Hy Lạp – Ba Tư (Nguồn: Nghiên cứu Lịch sử)
Năm 492 trước Công nguyên, Darius Đại đế – hoàng đế Ba Tư – phát động cuộc viễn chinh đầu tiên vào Hy Lạp. Tuy nhiên, trận bão lớn trên biển Aegean đã nhấn chìm hạm đội hùng mạnh của Ba Tư, buộc Darius phải lui quân. Hai năm sau, Darius tiếp tục phái một đạo quân hùng mạnh khác do Datis và Artaphernes chỉ huy vượt biển Aegean, đổ bộ lên cánh đồng Marathon, cách Athens chỉ một ngày đường.
Marathon – Khúc Hát Về Lòng Dũng Cảm
Trên cánh đồng Marathon lịch sử, 10.000 binh sĩ Hy Lạp do Miltiades chỉ huy đã đối đầu với hơn 20.000 quân Ba Tư thiện chiến. Với đội hình Phalanx vững chắc như tường đồng, cùng lòng dũng cảm hiếm có, quân Hy Lạp đã đánh bại hoàn toàn quân Ba Tư. Trận Marathon đã trở thành biểu tượng cho tinh thần bất khuất của người Hy Lạp, là minh chứng hùng hồn cho ý chí kiên cường của một dân tộc dám đứng lên bảo vệ tự do.
Chiến thắng vang dội tại Marathon đã mang lại cho Hy Lạp 10 năm hòa bình ngắn ngủi. Tuy nhiên, tham vọng bá chủ Hy Lạp của đế chế Ba Tư vẫn chưa dừng lại. Năm 486 trước Công nguyên, Xerxes – con trai Darius – lên ngôi. Quyết tâm trả thù cho thất bại của cha, Xerxes tập hợp một đội quân hùng mạnh chưa từng có, với tham vọng nghiền nát Hy Lạp.
Kênh đào Xerxes – minh chứng cho tham vọng và quyền lực của đế chế Ba Tư (Nguồn: Nghiên cứu Lịch sử)
Thermopylae – Huyền Thoại Về Sự Hy Sinh
Năm 480 trước Công nguyên, Xerxes dẫn theo một đạo quân khổng lồ vượt qua eo biển Hellespont, tiến vào Hy Lạp. Đối mặt với quân xâm lược Ba Tư đông đảo như kiến cỏ, liên quân Hy Lạp do Sparta lãnh đạo đã lựa chọn Thermopylae – một hẻm núi hiểm trở – làm nơi ngăn chặn bước tiến của quân thù.
Tại Thermopylae, 300 chiến binh Sparta dũng cảm do vua Leonidas chỉ huy đã chiến đấu ngoan cường, đẩy lùi mọi đợt tấn công của quân Ba Tư. Trong suốt ba ngày đêm, những chiến binh Sparta với tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” đã chôn vùi hàng vạn quân Ba Tư, làm chấn động cả thế giới cổ đại.
Tuy nhiên, do bị phản bội, quân Hy Lạp đã bị đánh úp từ phía sau. Biết không thể chiến thắng, Leonidas đã ra lệnh cho quân đồng minh rút lui, còn ông cùng 300 chiến binh Sparta ở lại chặn hậu. Cho đến người lính cuối cùng, 300 chiến binh Sparta đã chiến đấu anh dũng, hy sinh đến giọt máu cuối cùng, bảo vệ cho quân đồng minh rút lui an toàn.
Thermopylae, dù là một thất bại quân sự, nhưng đã trở thành biểu tượng bất tử cho lòng dũng cảm, tinh thần hy sinh quên mình của các chiến binh Sparta. Câu chuyện về 300 chiến binh Sparta đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ sau, là minh chứng cho ý chí bất khuất của con người trước những thử thách nghiệt ngã nhất.
Salamis – Khúc Khải Hoàn Vang Danh
Sau Thermopylae, quân Ba Tư tràn vào Attica, đốt phá Athens thành bình địa. Trước tình thế nguy cấp, người Hy Lạp đã đưa toàn bộ hạm đội của mình tập trung tại eo biển Salamis – một vịnh hẹp với nhiều đảo nhỏ.
Tại Salamis, một lần nữa người Hy Lạp phải đối mặt với hạm đội Ba Tư hùng mạnh hơn hẳn về số lượng. Tuy nhiên, với sự lãnh đạo tài tình của Themistocles – nhà chiến lược quân sự lỗi lạc của Athens – hạm đội Hy Lạp đã giành được chiến thắng vang dội, đánh chìm hàng trăm chiến thuyền Ba Tư.
Chiến thắng Salamis đã xoay chuyển cục diện cuộc chiến. Từ thế bị động phòng thủ, người Hy Lạp đã chuyển sang phản công. Một năm sau, liên quân Hy Lạp do Pausanias – viên tướng Sparta – chỉ huy đã đánh tan quân Ba Tư trong trận Plataea, kết thúc hoàn toàn cuộc chiến tranh Hy Lạp – Ba Tư.
Trận hải chiến Salamis – bước ngoặt quyết định của cuộc chiến tranh Hy Lạp – Ba Tư (Nguồn: Nghiên cứu Lịch sử)
Bài Học Từ Quá Khứ
Cuộc chiến tranh Hy Lạp – Ba Tư là cuộc chiến giữa hai nền văn minh lớn, giữa hai chế độ chính trị khác nhau. Chiến thắng của Hy Lạp đã bảo vệ nền văn minh phương Tây non trẻ, tạo điều kiện cho nền dân chủ Athens phát triển rực rỡ, đặt nền móng cho sự ra đời của khoa học, triết học và nghệ thuật Hy Lạp cổ đại.
Những bài học từ cuộc chiến tranh Hy Lạp – Ba Tư vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Đó là bài học về tinh thần đoàn kết, lòng dũng cảm, ý chí quật cường của một dân tộc dám đứng lên bảo vệ tự do, độc lập cho dân tộc. Đó cũng là minh chứng cho sức mạnh của chính nghĩa, cho chân lý “Sức mạnh nào cũng phải khuất phục trước chính nghĩa”.
Tài Liệu Tham Khảo
- Herodotus. Lịch Sử.
- Plutarch. Sự Hưng Thịnh Và Suy Tàn Của Athens.
- Thucydides. Lịch Sử Chiến Tranh Peloponnese.
- John Keegan. Lịch Sử Chiến Tranh.
- Mortimer Chamber. Lịch Sử Văn Minh Phương Tây.
- Viện Smithsonian. Lịch Sử Thế Giới, Chân Dung Nhân Loại Theo Dòng Sự Kiện.
- Viện Smithsonian. Lịch Sử Quân Sự.
- John Lewis Gaddis. Luận Về Đại Chiến Lược.
- Robin Cross. Bách Khoa Toàn Thư Về Chiến Tranh.
- John O’Bryan. Biên Niên Sử Các Loại Vũ Khí.
