Lịch sử của người Slav, giống như một dòng sông dài uốn lượn qua những cánh rừng già Châu Âu, khởi nguồn từ thời cổ đại, ghi dấu những chương đầu tiên trong sử sách lục địa. Trên vùng đất rộng lớn trải dài khắp Châu Âu, các nhóm người Slav, gắn kết bởi ngôn ngữ, văn hóa và dòng máu, đã xây dựng nên những bản sắc riêng. Theo dòng chảy thời gian, các nhánh Slav dần hình thành: người Polabia ở phương Bắc xa xôi, người Slav Tây, Slav Nam và Slav Đông. Chính từ những bộ tộc Slav Đông này, mầm mống của một quốc gia hùng mạnh đã được gieo xuống – Kiev Rus’.
Vùng đất phương Đông huyền thoại này, với sự trỗi dậy đầy ấn tượng của nhà nước Kiev Rus’ – liên minh thời Trung Cổ của các bộ tộc Slav Đông – đã thu hút vô số nghiên cứu lịch sử. Nguồn gốc của các quốc gia hiện đại như Nga, Ukraine và Belarus đều có thể tìm thấy trong lịch sử hào hùng của Kiev Rus’. Nhưng câu hỏi đặt ra là: Ai là những kiến trúc sư của liên bang hùng mạnh này? Và những vị vua nào đã ghi danh mình vào sử sách bằng những chiến công lẫy lừng?
Bình minh trên vùng đất Slav
Từ thuở hồng hoang, vùng đất dọc theo bờ Biển Baltic đã là mái nhà của các bộ tộc người Slav. Người Balt, một nhánh Slav cổ xưa, chọn vùng Tây Bắc làm nơi sinh sống, trong khi các bộ tộc Slav Đông, với khát vọng mở rộng lãnh thổ, di cư về phía Nam, hướng đến Biển Đen.
Vùng Novgorod, phì nhiêu và trù phú, trở thành nơi cư ngụ của người Slovene, có chung nguồn gốc ngôn ngữ với người Slav Polabia ở phương Tây. Lân cận với họ là Kryvichi, một liên minh hùng mạnh của các bộ tộc Slav. Phía Nam là người Drevlyan, người Volhynian, người Polan, người Radimich, người Dregovich và người Vyatich. Xa hơn về phía Bắc là các bộ tộc người Phần Lan như người Chud và người Vep. Phía Đông là người Phần Lan Volga, người Mordvin, người Merya, người Mari, và người Muromian. Một bức tranh đa sắc tộc, đa văn hóa, đa ngôn ngữ hiện ra đầy sống động và thú vị.
Các bộ tộc Slav và Phần Lan, chủ yếu là những nông dân hiền lành và chất phác, sống hòa thuận với nhau. Họ tôn thờ các vị thần tự nhiên, tổ chức xã hội thành các gia tộc lớn, tương tự như các gia tộc trên Cao nguyên Scotland hay các bộ tộc Serbia cổ xưa ở Montenegro.
Tuy nhiên, chính sự hiền hòa ấy đã khiến họ trở thành mục tiêu của các thế lực mạnh mẽ hơn. Vào thế kỷ thứ 9 sau Công Nguyên, người Khazar ở phía Đông Nam và người Varangian ở phía Tây Bắc trỗi dậy, đe dọa sự bình yên của vùng đất Slav.
Người Varangian, chủ yếu là người Viking đến từ Thụy Điển, đã dong buồm về phương Đông, men theo hệ thống sông ngòi chằng chịt. Họ thiết lập các pháo đài dọc theo các tuyến đường thủy này, áp đặt cống nạp lên các bộ tộc Slav.
Theo Biên niên sử Nguyên thủy, vào năm 862, người Slav đã vùng lên chống lại ách thống trị của người Varangian và đánh đuổi họ. Nhưng thiếu một nhà lãnh đạo tài ba, các bộ tộc Slav lại rơi vào vòng xoáy tranh giành quyền lực. Chính trong bối cảnh hỗn loạn đó, họ đã quyết định mời người Varangian trở lại để lập lại trật tự, đặt dấu mốc cho một chương mới trong lịch sử của người Slav.
Sự hình thành của triều đại Rurik
Ba thủ lĩnh Varangian hùng mạnh – Sineus, Truvor và Rurik – đã đáp lại lời kêu gọi, thiết lập quyền cai trị của họ tại Izborsk, Beloozero và Novgorod. Sau khi Sineus và Truvor qua đời, Rurik trở thành nhà cai trị duy nhất, đặt nền móng cho triều đại Rurik hùng mạnh, cai trị nước Nga cho đến tận năm 1610.
Nhưng “người Rus'” – những người đặt nền móng cho triều đại Rurik – thực sự là ai? Cho đến nay, nguồn gốc của họ vẫn là đề tài gây tranh cãi trong giới sử học. Cái tên “Rus'” có thể bắt nguồn từ từ “rus” trong tiếng Slav nguyên thủy, có nghĩa là “tóc vàng, dày”. Tuy nhiên, liệu họ là những người Bắc Âu di cư đến vùng đất Slav hay chính là người Slav bản địa vẫn là một ẩn số. Dù bằng cách nào, nhóm người Bắc Âu này đã nhanh chóng hòa nhập vào xã hội và văn hóa Slav, cái tên Bắc Âu của họ cũng dần được “Slav hóa”.
Sau khi Rurik qua đời vào năm 879, người họ hàng của ông là Oleg (Helgi trong tiếng Bắc Âu cổ) trở thành người kế vị, bởi con trai của Rurik là Igor (Ingvar trong tiếng Bắc Âu cổ) còn quá nhỏ. Một năm sau, Oleg dẫn đầu đội quân Varangian hùng mạnh xuôi dòng sông Dnieper, chinh phục các thị trấn trên đường tiến quân đến Kiev. Ông đánh bại hai thủ lĩnh Askold và Dir, chiếm lấy Kiev và biến nó thành thủ đô của mình, chính thức khai sinh ra Công quốc Kiev Rus’.
Kiev – Trung tâm của một đế chế mới
Từ Kiev, Oleg mở rộng lãnh thổ của mình theo hệ thống sông ngòi rộng lớn, chinh phục và áp đặt cống nạp lên các bộ tộc Slav. Các tuyến đường thương mại quan trọng chạy qua vùng đất Slav, cùng với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, nô lệ và lông thú dồi dào, đã mang lại cho Kiev Rus’ sự giàu có và quyền lực.
Oleg sớm hướng tham vọng về phía Đế chế Byzantine hùng mạnh. Vào năm 907, với sự hỗ trợ của các chiến binh Slav, ông đã tấn công thành Constantinople, buộc Byzantine phải ký kết một hiệp ước thương mại có lợi cho Kiev Rus’.
Người kế vị Oleg là Igor, tiếp tục mở rộng lãnh thổ, bao vây Constantinople hai lần vào năm 941 và 944. Năm 945, ông ký kết một hiệp ước hòa bình với người Byzantine. Cùng năm đó, Igor bị người Drevlian – một bộ tộc Slav phản kháng lại ách thống trị của Kiev – ám sát dã man khi đang cố gắng thu thập cống phẩm từ họ.
Sau cái chết của Igor, con trai ông là Sviatoslav I lên nắm quyền, mở ra một kỷ nguyên mới cho Kiev Rus’.
