Năm 2014, khi bán đảo Crimea sáp nhập vào Nga sau một cuộc trưng cầu dân ý gây tranh cãi, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã viện dẫn trường hợp Kosovo để biện minh cho hành động của mình. Ông lập luận rằng việc phương Tây ủng hộ Kosovo độc lập khỏi Serbia năm 1999 đã tạo ra một tiền lệ cho Crimea ly khai khỏi Ukraine. Liệu so sánh này có hợp lý, và liệu trường hợp Kosovo có thực sự là ngòi nổ cho cuộc khủng hoảng Ukraine hiện nay?
Phương Tây và Nga: Hai lập luận trái chiều
Putin khẳng định hành động của Nga ở Crimea không khác gì sự can thiệp của NATO vào Kosovo năm 1999, khi liên minh quân sự này tiến hành chiến dịch ném bom nhằm ngăn chặn cuộc thanh trừng sắc tộc của Serbia đối với người Albania ở Kosovo.
Tuy nhiên, phương Tây phản bác, cho rằng có sự khác biệt cơ bản giữa hai trường hợp. Họ nhấn mạnh rằng NATO can thiệp vào Kosovo sau bằng chứng rõ ràng về tội ác chiến tranh của Serbia, được chứng minh bởi các tòa án quốc tế. Ngược lại, Nga không đưa ra được bằng chứng nào về việc người Nga ở Crimea bị đàn áp, và việc sáp nhập Crimea diễn ra mà không có bất kỳ ủy quyền quốc tế nào.
Những điểm khác biệt then chốt
Bên cạnh tính hợp pháp của hành động quân sự, còn có những khác biệt quan trọng khác giữa Kosovo và Crimea. Kosovo tuyên bố độc lập sau một quá trình đấu tranh lâu dài và được cộng đồng quốc tế công nhận rộng rãi, trong khi Crimea sáp nhập vào Nga chỉ vài ngày sau khi chính phủ thân Nga ở Ukraine bị lật đổ. Hơn nữa, Kosovo không sáp nhập vào bất kỳ quốc gia nào, trong khi Crimea sáp nhập vào Nga ngay sau cuộc trưng cầu dân ý bị phương Tây coi là bất hợp pháp.
Binh lính Nga tuần tra trên bán đảo Crimea năm 2014
Bóng ma Kosovo trên bàn cờ Balkan
Tuy nhiên, bất chấp những khác biệt này, cuộc khủng hoảng Ukraine đã khơi dậy những căng thẳng âm ỉ ở Balkan, nơi mà di sản của Kosovo vẫn còn nhức nhối. Nga, với ảnh hưởng truyền thống ở khu vực này, đã ủng hộ Serbia trong việc phản đối Kosovo độc lập. Việc Nga can thiệp quân sự vào Ukraine đã làm dấy lên lo ngại về nguy cơ bất ổn lan rộng ở Balkan, nơi mà các đường ranh giới sắc tộc và tôn giáo vẫn còn mong manh.
Tổng thống Putin đã nhiều lần so sánh cuộc khủng hoảng Ukraine với cuộc khủng hoảng Kosovo, cáo buộc phương Tây theo đuổi chính sách hai mặt và gây bất ổn cho các khu vực ảnh hưởng của Nga. Ông cũng chỉ trích việc NATO mở rộng về phía đông, coi đó là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia Nga.
Tình hình Balkan nóng lên
Các quan chức phương Tây lo ngại rằng Nga đang lợi dụng tình hình ở Balkan để gây chia rẽ và làm suy yếu NATO. Moscow bị cáo buộc hậu thuẫn các phong trào ly khai ở Bosnia và Herzegovina, gây bất ổn cho Montenegro và Bắc Macedonia – hai quốc gia đang trên đà gia nhập NATO.
Trong khi đó, căng thẳng giữa Serbia và Kosovo vẫn ở mức cao, với các cuộc đụng độ lẻ tẻ xảy ra dọc biên giới hai nước. Mặc dù cả hai bên đều cam kết đối thoại, nhưng tiến trình bình thường hóa quan hệ vẫn bế tắc do thiếu lòng tin và sự can dự của các bên ngoài.
Bài học từ quá khứ, thách thức cho hiện tại
Trường hợp Kosovo cho thấy những tranh chấp lịch sử và sắc tộc có thể bùng phát thành xung đột bạo lực như thế nào, và việc can thiệp quân sự, dù với mục đích gì, cũng có thể để lại những hậu quả khó lường.
Liệu Kosovo có phải là tiền lệ cho Crimea hay không là một câu hỏi còn gây tranh cãi. Tuy nhiên, điều không thể phủ nhận là cuộc khủng hoảng Ukraine đã khơi dậy những căng thẳng lịch sử và địa chính trị ở Balkan, khiến khu vực này một lần nữa trở thành điểm nóng tiềm ẩn của bất ổn và xung đột.
