Năm 1989, khi Bức màn Sắt bắt đầu rung chuyển và những cơn gió đổi thay thổi qua Đông Âu, một lá thư bất ngờ được gửi từ Tehran đến Moscow. Người gửi là Ayatollah Ruhollah Khomeini, vị lãnh tụ tinh thần của Iran, người đã lãnh đạo Cách mạng Hồi giáo lật đổ chính quyền Shah Mohammad Reza Pahlavi. Người nhận là Mikhail Gorbachev, nhà lãnh đạo trẻ tuổi của Liên Xô, kiến trúc sư của Perestroika và Glasnost, những chính sách cải cách đầy tham vọng hứa hẹn sẽ tái tạo lại xã hội Xô Viết.
Lá thư này, được viết vào thời điểm lịch sử đầy biến động, không phải là một thông điệp ngoại giao thông thường. Nó là một lời kêu gọi trực tiếp từ một nhà lãnh đạo tôn giáo, mang đậm màu sắc Hồi giáo, đến một nhà lãnh đạo cộng sản, người đang nỗ lực chèo lái đất nước mình vượt qua những thử thách chưa từng có.
Ayatollah Khomeini và Mikhail Gorbachev: Hai nhà lãnh đạo, hai hệ tư tưởng đối lập.
Bức Thư Từ Tehran: Lời Khuyên Nhủ Hay Lời Thách Thức?
Khomeini mở đầu bức thư bằng những lời chào hỏi xã giao, nhưng ngay sau đó là những lời lẽ thẳng thắn và đầy ẩn ý. Ông ca ngợi Gorbachev vì những nỗ lực cải cách của mình, nhưng đồng thời cảnh báo rằng việc “diễn giải lại một Tư tưởng đã kéo dài hàng thập kỷ” có thể dẫn đến những hậu quả khôn lường. Khomeini khẳng định rằng vấn đề cốt lõi của Liên Xô không phải là kinh tế hay chính trị, mà là sự “thiếu vắng niềm tin thực sự vào Chúa Trời”.
Theo Khomeini, chủ nghĩa Marx, với nền tảng duy vật của nó, đã thất bại trong việc đáp ứng nhu cầu tinh thần của con người và dẫn đến một xã hội trống rỗng về tâm linh. Ông tiên đoán rằng chủ nghĩa cộng sản sẽ sớm bị lãng quên trong “bảo tàng lịch sử chính trị thế giới” và kêu gọi Gorbachev từ bỏ hệ tư tưởng này.
Tuy nhiên, Khomeini không cổ súy cho chủ nghĩa tư bản phương Tây. Ông cho rằng cả hai hệ tư tưởng này đều đã “sa lầy” và không thể giải quyết những vấn đề cơ bản của nhân loại. Thay vào đó, ông đề nghị Gorbachev tìm đến Hồi giáo, một tôn giáo mà theo ông, “đề cao các giá trị phổ quát có thể mang lại sự giải thoát và cứu rỗi cho tất cả các quốc gia”.
Lời Tiên Tri Về Sự Sụp Đổ Của Một Đế Chế
Điểm đáng chú ý nhất trong bức thư là lời tiên đoán của Khomeini về sự sụp đổ của Liên Xô. Ông khẳng định rằng chủ nghĩa cộng sản đã “đi vào bế tắc” và kêu gọi Gorbachev “hãy nghiên cứu Hồi giáo một cách nghiêm túc” để tìm ra con đường đúng đắn cho đất nước mình.
Lời tiên tri này đã trở thành hiện thực chỉ hai năm sau đó, khi Liên Xô chính thức tan rã vào năm 1991. Sự trùng hợp đáng kinh ngạc này đã khiến nhiều người xem Khomeini như một nhà tiên tri, người có tầm nhìn xa trông rộng và thấu hiểu được những dòng chảy ngầm của lịch sử.
Phản Ứng Của Gorbachev Và Những Bài Học Lịch Sử
Gorbachev, ban đầu, đã không quá chú ý đến bức thư của Khomeini. Tuy nhiên, nhiều năm sau, ông thừa nhận rằng mình đã “hối hận vì đã bỏ qua lá thư” và cho rằng thông điệp của Khomeini là “rất chu đáo và quan tâm đến tình hình của thế giới”.
Lá thư của Khomeini, dù được viết từ góc nhìn tôn giáo và mang đậm tính hệ tư tưởng, đã phản ánh một cách sắc bén những biến động chính trị – xã hội to lớn đang diễn ra trên thế giới vào cuối thập niên 1980. Nó là một lời nhắc nhở về sức mạnh của niềm tin, về tầm quan trọng của việc giải quyết các nhu cầu tinh thần của con người, và về những hậu quả khôn lường của việc áp đặt một hệ tư tưởng cứng nhắc lên xã hội.
