Sự trỗi dậy của Trung Quốc như một cường quốc kinh tế trong những thập kỷ gần đây đã thu hút sự chú ý của toàn cầu. Tuy nhiên, song hành với sự phát triển kinh tế vượt bậc là một xu hướng đáng quan ngại: làn sóng di cư của giới tinh hoa. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về hiện tượng này, xem xét nguyên nhân, tác động và dự báo xu hướng trong tương lai.
Nội dung
Từ “Cường quốc nhân tài” đến “Quốc gia thất bại”?
Năm 2010, Trung Quốc đặt mục tiêu trở thành “cường quốc nhân tài” vào năm 2020. Tuy nhiên, nghịch lý thay, quốc gia này lại đang đối mặt với tình trạng “chảy máu chất xám” nghiêm trọng. Báo cáo của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc năm 2007 cho thấy Trung Quốc là quốc gia xuất khẩu người di cư lớn nhất thế giới, với hơn 45 triệu kiều bào hải ngoại. Hiện tượng này bắt đầu từ sau thời kỳ Đổi Mới, với ba làn sóng di cư chính: xuất khẩu lao động những năm 1980, du học sinh những năm 1990, và giới tinh hoa, đặc biệt là tầng lớp giàu có mới nổi, trong thập niên đầu thế kỷ 21.
Ảnh: Người Trung Quốc di cư. Nguồn: The New York Times
Sách “Chiến tranh nhân tài” (2009) đánh giá Trung Quốc là quốc gia “thất thoát nhân tài số lượng nhiều nhất, thiệt hại lớn nhất”. Đặc biệt, tỉnh Chiết Giang, nơi tập trung nhiều nhà giàu, chứng kiến hàng nghìn người di cư mỗi năm, con số này tiếp tục tăng đều đặn. Điều đáng nói, những người di cư này không phải là dân tị nạn kinh tế, mà là tầng lớp tinh hoa, những người mang theo chất xám, công nghệ, tài sản và cả niềm tin – những yếu tố quan trọng cho sự phát triển của một quốc gia. Hiện tượng này đặt ra câu hỏi về tính bền vững của mô hình phát triển kinh tế Trung Quốc. Thậm chí, theo Chỉ số Quốc gia Thất bại (Failed States Index) do tạp chí Foreign Policy và Fund for Peace công bố, Trung Quốc từng nằm trong nhóm 60 quốc gia có chỉ số thất bại cao nhất vào năm 2009, một phần do áp lực dân số và làn sóng di cư.
Động lực nào thúc đẩy làn sóng di cư mới?
Làn sóng di cư mới trong thế kỷ 21 phản ánh sự thay đổi trong động lực di cư. Không chỉ đơn thuần tìm kiếm cơ hội kinh tế, giới tinh hoa Trung Quốc ngày càng quan tâm đến chất lượng cuộc sống, môi trường kinh doanh và tương lai con cái. Theo Reuters, làn sóng di cư mới này có ba đặc điểm nổi bật: người giàu là thành phần chính, mang theo lượng tài sản lớn và thường quay trở lại Trung Quốc làm ăn sau khi ổn định cuộc sống ở nước ngoài.
Ảnh: Minh hoạ.
Câu chuyện của bà Lỗ Vạn Manh, một người định cư tại Canada, là một ví dụ điển hình. Bà quyết định di cư không phải vì khó khăn kinh tế mà vì muốn tìm kiếm một cuộc sống yên bình, thanh thản và môi trường giáo dục tốt hơn cho con cái. Số liệu thống kê cho thấy làn sóng di cư này đang hướng đến nhiều quốc gia, bao gồm Mỹ (thông qua visa EB-5), Canada, Australia và Singapore. Hồ Vĩ Lược, nghiên cứu viên Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, cho rằng đây là “Đợt sóng di dân thứ ba” với đặc điểm “tính lý trí tổng hợp”, tức là sự lựa chọn dựa trên nhiều yếu tố, không chỉ kinh tế.
Bài toán nan giải: Mất cả người lẫn của?
Liệu làn sóng di cư này có dẫn đến “mất cả người lẫn của” như một số lo ngại? Học giả Tăng Tỉnh Tồn cho rằng kết luận này còn quá sớm. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, di cư là xu hướng tất yếu. Nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ như Đài Loan, Singapore, Hàn Quốc cũng từng trải qua giai đoạn tương tự. Tuy nhiên, bằng cách áp dụng các chính sách thu hút nhân tài hiệu quả, họ đã biến thách thức thành cơ hội.
Vậy tại sao giới tinh hoa Trung Quốc lại lựa chọn ra đi? Nhiều lý do được đưa ra, từ sự bất an về tài sản, môi trường kinh doanh ngột ngạt, hệ thống giáo dục xơ cứng đến những lý do cá nhân như muốn sinh thêm con, tiện lợi khi đi lại quốc tế. Câu chuyện của ông Ngô Giai Xuyên, một doanh nhân bất động sản, cho thấy sự thất vọng của giới doanh nghiệp với môi trường kinh doanh tại Trung Quốc. Ông chia sẻ về những khó khăn khi phải đối phó với sự can thiệp của chính quyền, cảm giác bất an về tài sản và lo lắng cho tương lai con cái.
Kết luận và Dự báo
Làn sóng di cư của giới tinh hoa Trung Quốc là một thách thức lớn đối với mục tiêu xây dựng “cường quốc nhân tài”. Tuy nhiên, đây cũng là một cơ hội để Trung Quốc nhìn nhận lại các chính sách kinh tế, xã hội và giáo dục. Việc tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, một hệ thống giáo dục tiên tiến và chất lượng cuộc sống tốt hơn sẽ là chìa khóa để thu hút và giữ chân nhân tài, biến làn sóng di cư thành “lưu chuyển nhân tài” có lợi cho sự phát triển bền vững của đất nước. Trong tương lai, nếu Trung Quốc không có những điều chỉnh kịp thời, làn sóng di cư này có thể tiếp tục gia tăng, gây ảnh hưởng đáng kể đến tiềm lực phát triển của quốc gia.
Tài liệu tham khảo
- Báo cáo Chính trị và An ninh toàn cầu, Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, 2007.
- Sách Chiến tranh nhân tài, 2009.
- Foreign Policy.
- Fund for Peace.
- Reuters.
- Quốc tế Tiên khu Đạo báo.
