Cuối thế kỷ 19, Nhật Bản, một quốc đảo ẩn mình sau bức màn bế quan tỏa cảng, bất ngờ thức giấc trước tiếng súng của hạm đội phương Tây. Sự kiện này đã mở ra một chương mới trong lịch sử Nhật Bản, một cuộc chuyển mình ngoạn mục từ xã hội phong kiến lạc hậu thành một cường quốc hiện đại, được biết đến với tên gọi Minh Trị Duy Tân.
Bối cảnh Nhật Bản trước khi mở cửa là một xã hội phân tầng cứng nhắc dưới sự cai trị của Mạc phủ Tokugawa. Chính sách bế quan tỏa cảng, tuy bảo vệ được nền văn hóa truyền thống, nhưng cũng khiến Nhật Bản tụt hậu so với thế giới. Áp lực mở cửa giao thương từ các cường quốc phương Tây, bắt đầu từ Nga, Anh và đặc biệt là Hoa Kỳ, ngày càng gia tăng.
Áp Lực Từ Phương Tây và Sự Sụp Đổ Của Mạc Phủ Tokugawa
Đầu thế kỷ 19, Nga và Anh đã nhiều lần tìm cách thiết lập quan hệ thương mại với Nhật Bản nhưng đều bị Mạc phủ Tokugawa cự tuyệt. Sự kiên quyết bế quan tỏa cảng của Nhật Bản càng trở nên cứng rắn sau các vụ xung đột nhỏ với tàu chiến Anh. Năm 1825, Mạc phủ ban hành sắc lệnh cho phép tấn công bất kỳ tàu thuyền ngoại quốc nào đến gần bờ biển Nhật Bản.
Cuộc Chiến tranh Nha phiến giữa Anh và Trung Quốc giữa thế kỷ 19 là một hồi chuông cảnh tỉnh cho Nhật Bản. Trung Quốc, một cường quốc hùng mạnh trong khu vực, đã thất bại trước sức mạnh quân sự vượt trội của Anh. Bài học này khiến một số lãnh chúa Nhật Bản nhận ra sự cần thiết phải mở cửa giao thương với phương Tây để học hỏi công nghệ và hiện đại hóa quân đội. Tuy nhiên, Mạc phủ vẫn giữ vững lập trường bảo thủ.
Năm 1853, hạm đội Hoa Kỳ do Đô đốc Matthew Perry chỉ huy tiến vào vịnh Edo, buộc Nhật Bản phải mở cửa. Sự xuất hiện của những chiến hạm hiện đại, chạy bằng hơi nước, đã gây chấn động lớn cho người Nhật. Năm 1854, Hiệp ước Kanagawa được ký kết, đánh dấu sự kết thúc chính sách bế quan tỏa cảng của Nhật Bản.
Sự kiện này đã làm lung lay chế độ Mạc phủ. Các hiệp ước bất bình đẳng với các cường quốc phương Tây, sự xáo trộn kinh tế và bất mãn trong xã hội đã tạo điều kiện cho phong trào lật đổ Mạc phủ, khôi phục quyền lực cho Thiên hoàng. Năm 1868, sau cuộc nội chiến ngắn ngủi, chế độ Mạc phủ Tokugawa sụp đổ, Thiên hoàng Minh Trị lên ngôi, mở ra kỷ nguyên Minh Trị Duy Tân.
Minh Trị Duy Tân: Cuộc Chuyển Mình Thần Kỳ
Dưới sự lãnh đạo của Thiên hoàng Minh Trị, Nhật Bản bắt đầu một quá trình cải cách toàn diện trên mọi lĩnh vực. “Phú quốc cường binh” trở thành khẩu hiệu của thời đại.
Chính quyền Minh Trị đã xóa bỏ hệ thống phong kiến, thiết lập chính quyền trung ương tập quyền, xây dựng quân đội và hải quân hiện đại theo mô hình phương Tây. Họ cũng chú trọng phát triển kinh tế, xây dựng cơ sở hạ tầng, khuyến khích công nghiệp hóa và hiện đại hóa nông nghiệp. Giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu, sinh viên được gửi đi du học ở các nước phương Tây để tiếp thu kiến thức và công nghệ.
Nhật Bản đã không sao chép nguyên mẫu từ bất kỳ quốc gia nào mà khéo léo lựa chọn những điểm mạnh của từng nước để áp dụng vào hoàn cảnh cụ thể của mình. Họ học hỏi hải quân và hàng hải từ Anh, luật pháp và hành chính từ Pháp, quân sự và y khoa từ Đức, thương mại từ Hoa Kỳ.
Thành Công Của Minh Trị Duy Tân và Bài Học Lịch Sử
Minh Trị Duy Tân đã thành công rực rỡ, đưa Nhật Bản trở thành cường quốc hiện đại đầu tiên của châu Á, sánh vai với các cường quốc phương Tây. Thành công này đến từ nhiều yếu tố: tinh thần dân tộc mạnh mẽ, sự đoàn kết của người dân, tầm nhìn xa trông rộng và quyết tâm cải cách của giới lãnh đạo, cùng với khả năng tiếp thu và thích ứng nhanh chóng với những kiến thức và công nghệ mới.
Bài học từ Minh Trị Duy Tân có ý nghĩa sâu sắc đối với các quốc gia đang phát triển. Nó cho thấy tầm quan trọng của giáo dục, khoa học kỹ thuật và sự đổi mới trong quá trình hiện đại hóa đất nước. Đồng thời, nó cũng nhấn mạnh vai trò của tinh thần dân tộc, sự đoàn kết và quyết tâm của cả dân tộc trong việc vượt qua khó khăn, thách thức để xây dựng một tương lai tươi sáng.
Tài liệu tham khảo:
- Bài đăng gốc: http://khaisang.blogspot.com/2013/09/nhat-ban-30-nam-duy-tan-phan-1.html
- Hình ảnh: Nguồn từ bài viết gốc.
