“Hòa bình nhưng không yên bình” là cụm từ phản ánh chân thực nhất về bức tranh chính trị – xã hội Mỹ Latinh. Vùng đất này được biết đến với tỷ lệ tội phạm cao ngất ngưởng, nhưng lại “lười biếng” trong việc tham gia chiến tranh. Liệu điều này có thực sự chính xác? Hãy cùng nhìn lại lịch sử các cuộc viễn chinh của khu vực Mỹ Latinh từ sau Thế Chiến thứ hai.
Bàn Chân “Nặng Nề” Của Các Cường Quốc Mỹ Latinh
Ngoại trừ một trường hợp đặc biệt, đa số các quốc gia Mỹ Latinh đều rất hạn chế đưa quân tham chiến ở nước ngoài. Từ sau Thế Chiến thứ hai, số lần các cường quốc trong khu vực này mang quân đi đánh nhau chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Mexico: Từ Đồng Minh Của Mỹ Đến “Người Bạn Lạ Lùng”
- Thế Chiến thứ hai: Cùng với Cuba và Brazil, Mexico sát cánh cùng Mỹ đưa quân sang châu Âu và tham gia một số chiến dịch ở mặt trận Thái Bình Dương.
- Cách mạng Nicaragua (1979): Điều bất ngờ là Mexico lại gửi quân tình nguyện hỗ trợ lực lượng cách mạng Cộng sản ở Nicaragua. Động thái này cho thấy sự phức tạp trong đường lối chính trị của Mexico thời điểm đó.
Brazil: “Vũ Công Samba” Trên Sân Cỏ Và Chiến Trường
- Thế chiến thứ hai: Brazil tham gia Thế Chiến thứ hai với tư cách là đồng minh của Mỹ, chủ yếu chiến đấu ở mặt trận nước Ý.
- Chiến dịch Traira (1991): Trước sự quấy phá của Lực lượng Vũ trang Cách mạng Colombia (FARC), quân đội Brazil đã phá vỡ Hiến pháp, đưa quân sang Colombia tham chiến.
Có thể thấy, Brazil dường như chỉ tham gia chiến tranh khi lợi ích quốc gia bị đe dọa trực tiếp.
Argentina: “Vũ Điệu Tango” Trên Bàn Cờ Chính Trị
So với Mexico và Brazil, Argentina có phần “tích cực” hơn trong việc đưa quân ra nước ngoài.
- 1947: Argentina đưa quân sang Paraguay để đàn áp cuộc nổi dậy của phe Cộng sản.
- 1982: Cuộc chiến tranh giành quần đảo Malvinas (Falkland) với Anh Quốc kết thúc với thất bại thảm hại của Argentina.
- 1991: Argentina tham gia liên quân do Mỹ lãnh đạo trong Chiến tranh vùng Vịnh, giải phóng Kuwait.
- 1995: Argentina cùng Mỹ tham gia chiến dịch quân sự tại Haiti để lật đổ chính quyền quân sự.
Hành động của Argentina cho thấy tham vọng của quốc gia này trong việc khẳng định vị thế cường quốc trong khu vực và trên trường quốc tế.
Peru và Ecuador: “Bản Tango Dang Dở”
Peru và Ecuador đã hai lần xảy ra xung đột quân sự, được gọi là Chiến tranh Paquisha (1981) và Chiến tranh Cenepa (1995). Cenepa là cuộc chiến tranh cuối cùng giữa hai quốc gia có chủ quyền ở Tây Bán cầu.
Honduras: “Gã Khổng Lồ Ngủ Quên”
Honduras chỉ tham gia một chiến dịch quân sự đáng chú ý là Chiến tranh vùng Vịnh (1991) với tư cách đồng minh của Mỹ. Phần lớn thời gian, Honduras “an phận” với vai trò là “bãi đáp” cho các cuộc can thiệp quân sự của Mỹ Latinh.
El Salvador: Từ “Bóng Đá” Đến “Bão Đạn”
Năm 1969, El Salvador và Honduras đã xảy ra Chiến tranh Bóng đá sau khi El Salvador thua Honduras trong trận đấu Vòng loại World Cup. Cuộc chiến chỉ kéo dài 100 giờ trước khi hai bên ngừng bắn và ký hiệp ước hòa bình.
Nicaragua: Từ “Kẻ Nổi Loạn” Đến “Người Bảo Vệ Cách Mạng”
- Nội chiến Costa Rica (1948): Dưới thời Anastasio Somoza García, Nicaragua đã bất ngờ đưa quân hỗ trợ phe cánh tả ở Costa Rica do mâu thuẫn cá nhân giữa Somoza và chính phủ Costa Rica.
- 1955: Somoza tiếp tục gây hấn với Costa Rica bằng cách hậu thuẫn lực lượng nổi dậy tấn công quốc gia này. Hành động này khiến Mỹ cắt đứt quan hệ với Somoza, tạo điều kiện cho Cách mạng Nicaragua (1979) bùng nổ.
- 1988: Sau khi trở thành quốc gia theo đường lối Cộng sản, Nicaragua đưa quân sang Honduras để mở rộng cách mạng. Mỹ đã can thiệp quân sự, hỗ trợ Honduras đẩy lui cuộc tấn công của Nicaragua.
Lực Lượng Hòa Bình Liên Mỹ (IAPF): “Người Gìn Giữ Hòa Bình” Hay “Con Rối” Của Mỹ?
Ngoài các cuộc xung đột trực tiếp, Mỹ Latinh còn chứng kiến sự can thiệp của Lực lượng Hòa bình Liên Mỹ (IAPF), một tổ chức quân sự đa phương do Mỹ kiểm soát.
- 1965: IAPF can thiệp vào Nội chiến Dominica.
- 1983: IAPF cùng Mỹ tấn công Grenada.
Sự can thiệp của IAPF thường gây ra tranh cãi về tính chính đáng và mục đích thực sự.
Cuba: “Chiến Binh” Của Mỹ Latinh
Trong số các quốc gia Mỹ Latinh, Cuba là trường hợp đặc biệt nhất khi liên tục đưa quân tham chiến ở nước ngoài, với số lần có thể bằng tất cả các quốc gia khác cộng lại.
Từ Châu Mỹ Đến Châu Phi: Hành Trình “Xuất Khẩu Cách Mạng” Của Cuba
- Thế chiến thứ hai: Cuba tham gia Thế chiến thứ hai với tư cách là đồng minh của Mỹ.
- 1959: Lực lượng của Fidel Castro âm mưu đảo chính ở Panama và Dominica nhưng bất thành.
- 1963: Cuba cùng Ai Cập đưa quân hỗ trợ Algeria trong Chiến tranh Cát với Morocco.
- Những năm 1960: Du kích Cuba liên tục xâm nhập Mexico để hỗ trợ phe cánh tả.
- 1964: Quân đội Cuba tham gia cuộc nổi dậy Simba ở Congo và Chiến tranh Độc lập Guinea-Bissau.
- 1966: Che Guevara cùng quân đội Cuba đến Bolivia để lãnh đạo cuộc nổi dậy vũ trang nhưng thất bại.
- 1973: Cuba gửi xe tăng sang hỗ trợ phe Arab trong Chiến tranh Yom Kippur với Israel.
- 1975: Cuba gửi hàng trăm nghìn quân tình nguyện sang Angola để hỗ trợ chính phủ MPLA trong cuộc nội chiến.
- 1977-1978: Cuba cùng Liên Xô giúp Ethiopia đánh bại Somalia trong Chiến tranh Ogaden.
- 1979: Quân đội Cuba đóng vai trò quan trọng trong việc giúp đỡ lực lượng Sandinista giành chiến thắng trong Cách mạng Nicaragua.
- 1983: Cuba đưa quân đến Grenada để bảo vệ chính quyền Cộng sản nhưng bị Mỹ đánh bại.
- 1991: Cuba tiếp tục “kề vai sát cánh” cùng Liên Xô trong việc hỗ trợ Ethiopia trong cuộc nội chiến và Chiến tranh Độc lập Eritrea.
- 1992 & 2002: Tình báo Cuba hỗ trợ Hugo Chavez tiến hành hai cuộc đảo chính ở Venezuela. Cuộc đảo chính năm 2002 đã thành công, đưa Hugo Chavez lên nắm quyền.
Kết Luận
Sự “lười biếng” trong việc tham gia chiến tranh của Mỹ Latinh chỉ đúng với một số quốc gia và trong một số giai đoạn lịch sử nhất định. Trên thực tế, khu vực này đã trải qua nhiều biến động chính trị – xã hội phức tạp, dẫn đến các cuộc xung đột quân sự cả trong và ngoài khu vực. Cuba nổi lên như một “chiến binh” thực thụ với lý tưởng “xuất khẩu cách mạng” của mình. Bài học lịch sử cho thấy, hòa bình và ổn định là chìa khóa để phát triển, đồng thời, mỗi quốc gia cần có chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, phù hợp với lợi ích quốc gia và bối cảnh quốc tế.
