Cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc đã và đang là tâm điểm của địa chính trị toàn cầu. Câu hỏi đặt ra là liệu hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thực sự đang tách rời như những tuyên bố chính trị, hay thực tế lại phức tạp và gắn kết hơn? Bài viết này sẽ phân tích sâu vào các dòng chảy thương mại, dữ liệu kinh tế và xu hướng sản xuất để làm rõ bức tranh toàn cảnh về mối quan hệ Mỹ – Trung, từ đó đưa ra những dự báo về tương lai của mối quan hệ này.
Bức Tranh Thương Mại Mỹ – Trung: Nhiều Chiều Và Phức Tạp
Cả cựu Tổng thống Donald Trump và Tổng thống đương nhiệm Joe Biden đều thể hiện quan điểm cứng rắn về việc giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc. “Friendshoring”, chiến lược dịch chuyển sản xuất sang các thị trường ít rủi ro hơn, được quảng bá rộng rãi. Tuy nhiên, thực tế thương mại lại cho thấy một bức tranh khác.
Năm 2023, Mexico vượt Trung Quốc trở thành nguồn nhập khẩu hàng hóa lớn nhất của Mỹ. Tỷ trọng hàng nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc giảm xuống còn khoảng 14%, một phần do thuế quan áp đặt từ thời ông Trump. Xu hướng này dường như ủng hộ luận điểm “tách rời”.
Tỉ trọng xuất khẩu của Trung Quốc trong tổng xuất khẩu của 10 nước châu Á xuất khẩu lớn nhất sang Mỹ.
Tuy nhiên, những con số này chưa phản ánh đầy đủ thực tế. Sự khác biệt trong thống kê thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc cho thấy khả năng các nhà nhập khẩu Mỹ khai báo thấp hàng hóa từ Trung Quốc để tránh thuế. Ước tính Mỹ có thể đã đếm thiếu nhập khẩu từ Trung Quốc tới 20-25%.
“Tách Rời” Chỉ Là Bề Nổi? Dữ Liệu Vĩ Mô Cho Thấy Điều Ngược Lại
Phân tích dữ liệu “Đầu vào-đầu ra” của Ngân hàng Phát triển Châu Á cho thấy sự phụ thuộc ngày càng tăng của các công ty Mỹ vào đầu vào từ Trung Quốc. Năm 2022, thị phần đầu vào của Trung Quốc trong các công ty Mỹ đã tăng hơn gấp đôi so với năm 2017, vượt cả Đức và Nhật Bản. Điều này cho thấy sự gắn kết ngày càng sâu giữa hai nền kinh tế, trái ngược với luận điệu “tách rời”.
Vai Trò Của Trung Quốc Trong Chuỗi Cung Ứng Toàn Cầu: Vẫn Còn Rất Lớn
Trung Quốc không có ý định từ bỏ vị trí trung tâm trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Chính phủ Trung Quốc đang ưu tiên mở rộng thương mại hàng hóa trung gian và chuyển hướng tín dụng sang sản xuất. Các công ty công nghệ hàng đầu của Trung Quốc đang được hưởng lợi từ chiến lược này và gia tăng xuất khẩu sang các nước như Ấn Độ và Việt Nam.
Mức độ tương quan giữa nhập khẩu từ Trung Quốc của Việt Nam và xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ.
Điều đáng chú ý là cả Ấn Độ và Việt Nam, những đối tác thương mại được Mỹ ưu tiên, đều đang tăng cường nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc và xuất khẩu thành phẩm sang Mỹ. Xu hướng này cho thấy Việt Nam và Ấn Độ đang đóng vai trò trung gian, kết nối hàng hóa Trung Quốc với thị trường Mỹ.
Tương tự, Mexico, dù nằm trong Hiệp định Thương mại Tự do Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA), cũng tăng cường nhập khẩu vật tư công nghiệp từ Trung Quốc. Điều này cho thấy ngay cả trong khu vực được coi là “sân sau” của Mỹ, việc tách rời khỏi Trung Quốc cũng không diễn ra như mong đợi.
Tương Lai Của Mối Quan Hệ Mỹ – Trung: Gắn Kết Trong Cạnh Tranh
Mặc dù có những căng thẳng chính trị và cạnh tranh kinh tế, chuỗi cung ứng của Trung Quốc vẫn đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế Mỹ. Xu hướng này có thể tiếp tục nếu không có những thay đổi đáng kể trong chính sách của cả hai nước.
Các yếu tố như chính sách thuế quan của Mỹ, tham vọng địa chính trị của Trung Quốc, và sự phát triển của các nước khác trong chuỗi cung ứng có thể ảnh hưởng đến tương lai mối quan hệ này. Tuy nhiên, lợi thế về quy mô và chuyên môn của Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất vẫn là một lực hấp dẫn mạnh mẽ. “Tách rời” có thể là một khẩu hiệu chính trị, nhưng thực tế cho thấy sự gắn kết vẫn là xu hướng chủ đạo trong mối quan hệ kinh tế Mỹ – Trung.
Tài Liệu Tham Khảo
- The Economist: How Trump and Biden have failed to cut ties with China, 27/02/2024.
