Ngày 6/8/1945, quả bom nguyên tử đầu tiên trong lịch sử chiến tranh được thả xuống Hiroshima, Nhật Bản, tiếp theo là Nagasaki ba ngày sau đó. Sự kiện này, đánh dấu bước ngoặt của Thế chiến II và mở ra Kỷ nguyên Nguyên tử, vẫn còn gây nhiều tranh cãi và hiểu lầm cho đến ngày nay. Bài viết này sẽ phân tích năm quan điểm sai lầm phổ biến về vụ ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản, dựa trên các nghiên cứu lịch sử gần đây.
Bom nguyên tử đã kết thúc chiến tranh?
Nhiều người tin rằng bom nguyên tử là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự đầu hàng của Nhật Bản. Quan điểm này phổ biến trong sách giáo khoa lịch sử Mỹ, nhưng liệu nó có hoàn toàn chính xác? Nghiên cứu hồ sơ của chính phủ Nhật Bản cho thấy một bức tranh phức tạp hơn. Sự kiện Liên Xô tuyên chiến với Nhật Bản vào ngày 8/8/1945, chỉ hai ngày sau vụ ném bom Hiroshima, thực sự đã gây chấn động lớn hơn cho Tokyo. Trước đó, Nhật Bản hy vọng Liên Xô, quốc gia đã ký hiệp ước bất tương xâm với họ, có thể làm trung gian hòa giải. Cuộc tấn công của Liên Xô đã phá vỡ hy vọng này, buộc Nhật Bản phải đối mặt với viễn cảnh chiến tranh trên hai mặt trận. Sử gia Tsuyoshi Hasegawa, trong cuốn sách “Racing the Enemy”, lập luận rằng chính cuộc tấn công của Liên Xô, chứ không phải vụ ném bom Hiroshima, mới là yếu tố quyết định khiến giới lãnh đạo Nhật Bản quyết định đầu hàng. Vụ ném bom Nagasaki ngày 9/8/1945, cùng với việc Liên Xô tham chiến, đã tạo thành cú đúp chí mạng, buộc Nhật Bản phải chấp nhận thất bại.
Hình ảnh vụ nổ bom nguyên tử tại Hiroshima
Quả bom đã cứu nửa triệu sinh mạng Mỹ?
Cựu Tổng thống Harry Truman, trong hồi ký của mình, tuyên bố rằng giới lãnh đạo quân sự đã cảnh báo ông về khả năng nửa triệu binh sĩ Mỹ thiệt mạng nếu Mỹ đổ bộ lên Nhật Bản. Con số này thường được dùng để biện minh cho quyết định ném bom nguyên tử. Tuy nhiên, con số này không phù hợp với ước tính của Ủy ban Hỗn hợp về Kế hoạch Chiến tranh Hoa Kỳ vào tháng 6/1945. Ủy ban này dự đoán khoảng 193.000 thương vong, trong đó có 40.000 người chết, nếu Mỹ đổ bộ vào Nhật Bản vào ngày 1/11/1945. Dù con số thực tế có thể khác biệt, rõ ràng là ước tính của Truman đã bị phóng đại.
Xâm lược Nhật Bản là lựa chọn duy nhất?
Vấn đề thường được đặt ra là: hoặc ném bom nguyên tử, hoặc đổ bộ xâm lược Nhật Bản. Tuy nhiên, ngoài hai lựa chọn này, còn có những phương án khác đã được xem xét. Thứ nhất là một cuộc trình diễn bom nguyên tử trên một hòn đảo hoang hoặc sa mạc, trước sự chứng kiến của các quan sát viên Nhật Bản và quốc tế. Phương án này bị bác bỏ do chỉ có hai quả bom sẵn sàng vào thời điểm đó và hiệu quả của cuộc trình diễn chưa chắc chắn. Thứ hai là chấp nhận sự đầu hàng có điều kiện của Nhật Bản. Hoa Kỳ biết rằng Nhật Bản rất quan tâm đến việc bảo vệ vị thế của Nhật hoàng Hirohito. Vấn đề “điều khoản Nhật hoàng” chính là trở ngại cuối cùng cho sự đầu hàng của Nhật Bản. Mặc dù Mỹ yêu cầu Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện, nhưng trên thực tế đã chấp nhận điều khoản này sau khi Nhật Bản đầu hàng.
Người Nhật đã được cảnh báo?
Hoa Kỳ đã rải truyền đơn xuống nhiều thành phố Nhật Bản, kêu gọi dân thường sơ tán trước các cuộc ném bom thông thường. Tuy nhiên, không hề có cảnh báo cụ thể nào về cuộc tấn công hạt nhân sắp xảy ra. Việc này là có chủ ý, vì Mỹ lo ngại Nhật Bản sẽ bắn hạ máy bay mang bom nếu được cảnh báo trước. Hơn nữa, do các thành phố Nhật Bản đã thường xuyên bị ném bom, nên không có lý do gì để tin rằng Tuyên bố Potsdam hay bài phát biểu của Truman sẽ được người dân Nhật Bản đặc biệt chú ý.
Bom nguyên tử là “con át chủ bài” trong Chiến tranh Lạnh?
Một số sử gia cho rằng Mỹ đã ném bom nguyên tử để giành lợi thế ngoại giao trước Liên Xô và phô trương sức mạnh quân sự của mình. Tuy nhiên, thời điểm ném bom được quyết định bởi kế hoạch quân sự, chứ không phải các cân nhắc chính trị. Các quả bom đã được lệnh thả “ngay khi sẵn sàng”. Mặc dù một số quan chức Mỹ hy vọng sử dụng bom nguyên tử như một “con át chủ bài” trong quan hệ với Liên Xô, nhưng hy vọng này đã nhanh chóng tan vỡ.
Kết luận
Vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki là một sự kiện lịch sử phức tạp, với nhiều tầng ý nghĩa và hệ quả sâu rộng. Việc hiểu rõ bối cảnh lịch sử và các yếu tố liên quan là điều cần thiết để đánh giá đúng đắn sự kiện này. Năm hiểu lầm đã được phân tích trong bài viết này cho thấy tầm quan trọng của việc xem xét các nguồn tư liệu đa dạng và tránh những quan điểm đơn giản hóa. Bài học lịch sử này nhắc nhở chúng ta về sự cần thiết của hòa bình và tránh lặp lại những sai lầm trong quá khứ.
Tài liệu tham khảo
- Herken, G. (2015). Five Myths About the Atomic Bomb. The Washington Post.
- Hasegawa, T. (2005). Racing the Enemy: Stalin, Truman, and the Surrender of Japan. Belknap Press of Harvard University Press.
