Trong nhiều thập kỷ, Ethiopia, với những khám phá khảo cổ nổi tiếng, đã được coi là “cái nôi của nhân loại”. Tuy nhiên, một nghiên cứu đột phá được công bố trên tạp chí Nature vào tháng 10/2019 bởi Viện Y khoa Garvan (Úc) đã thách thức quan niệm này, chỉ ra một “quê hương” tiềm năng mới cho loài người hiện đại: vùng đất phía Nam châu Phi.
Hình ảnh mô phỏng người Homo Sapiens thời kỳ đầu
Hành Trình Tìm Về Cội Nguồn Loài Người
Nghiên cứu, dẫn đầu bởi Giáo sư Vanessa Hayes, sử dụng DNA ti thể (mtDNA) – vốn được truyền trực tiếp từ mẹ sang con – như một “vỏ bọc thời gian” để truy vết dòng dõi tổ tiên. Bằng cách phân tích mtDNA từ hơn 1.200 người thuộc nhóm ngôn ngữ Khoisan ở Nam Phi, nhóm nghiên cứu đã tập trung vào dòng dõi L0, được cho là dòng dõi mẹ lâu đời nhất của người Homo sapiens hiện đại.
Kết quả phân tích cho thấy dòng dõi L0 xuất hiện khoảng 200.000 năm trước tại khu vực phía Nam lưu vực sông Zambezi, ngày nay là vùng đất thuộc Botswana, Namibia và Zimbabwe.
Vùng Đất Cổ Xưa Nuôi Dưỡng Sự Sống
Điều gì khiến khu vực này trở thành “quê hương” lý tưởng cho tổ tiên chúng ta? Nghiên cứu địa chất do Tiến sĩ Andy Moore từ Đại học Rhodes dẫn đầu cho thấy vào thời điểm đó, khu vực này là một vùng đất ngập nước rộng lớn, được hình thành từ sự thu hẹp của hồ Makgadikgadi – hồ nước ngọt lớn nhất châu Phi từng tồn tại. Hệ sinh thái đất ngập nước này cung cấp nguồn thức ăn dồi dào và môi trường sống thuận lợi, cho phép con người phát triển thịnh vượng trong suốt 70.000 năm.
Những Cuộc Di Cư Đầu Tiên Và Sự Thích Nghi
Khoảng 130.000 năm trước, biến đổi khí hậu đã tạo ra những hành lang xanh mới, thúc đẩy hai làn sóng di cư lớn của người Homo sapiens. Một nhóm di chuyển về phía Đông Bắc, trong khi nhóm còn lại đi về phía Tây Nam. Nhóm di cư về phía Nam, nhờ khả năng thích nghi với việc tìm kiếm thức ăn trên biển, đã phát triển thịnh vượng hơn, để lại dấu ấn văn hóa và di truyền dọc theo bờ biển phía Nam châu Phi.
Nhóm nghiên cứu đã kết hợp dữ liệu di truyền với mô hình khí hậu để tái hiện lại bức tranh về cuộc sống của tổ tiên loài người, từ đó hiểu rõ hơn về hành trình thích nghi và phát triển của họ. Nghiên cứu này không chỉ cung cấp bằng chứng mới về nguồn gốc của loài người mà còn cho thấy biến đổi khí hậu đã định hình lịch sử tiến hóa của chúng ta như thế nào.
Kết Luận: Hành Trình Khai Phá Chưa Có Hồi Kết
Mặc dù nghiên cứu của Viện Garvan đã đưa ra những kết luận ấn tượng, hành trình tìm về cội nguồn loài người vẫn chưa dừng lại. Các bằng chứng khảo cổ và di truyền mới sẽ tiếp tục được khám phá, góp phần hoàn thiện bức tranh về lịch sử tiến hóa của chúng ta.
Nghiên cứu này nhắc nhở chúng ta về cội nguồn chung của nhân loại, về khả năng thích nghi phi thường và tinh thần khám phá đã đưa con người từ những vùng đất ngập nước xa xôi đến thống trị hành tinh xanh.
