Hình ảnh minh họa các hải trình của Trịnh Hòa.
Bài viết này đưa ra một góc nhìn mới về các chuyến hải hành của Trịnh Hòa, một nhân vật lịch sử nổi tiếng của Trung Quốc vào đầu thế kỷ 15. Thay vì tập trung vào khía cạnh “hữu nghị” và “ngoại giao” thường được gán cho các chuyến đi này, bài viết sẽ phân tích chúng dưới lăng kính của nguyên chủ nghĩa thực dân biển, qua đó làm sáng tỏ bản chất thực sự của các hoạt động hàng hải của nhà Minh và tác động của chúng đối với các khu vực như Đông Nam Á và Ấn Độ Dương.
Vào đầu thế kỷ 15, dưới triều đại của Hoàng đế Vĩnh Lạc, nhà Minh đã tiến hành một loạt các chuyến hải hành quy mô lớn do viên đô đốc hoạn quan Trịnh Hòa chỉ huy. Các sử sách truyền thống thường ca ngợi đây là những sứ mệnh ngoại giao và thương mại hòa bình, nhằm thiết lập mối quan hệ hữu hảo với các quốc gia láng giềng và quảng bá uy thế của Trung Hoa.
Tuy nhiên, nhìn sâu vào bối cảnh lịch sử và phân tích kỹ lưỡng các sự kiện diễn ra trong các chuyến đi này, chúng ta có thể thấy một bức tranh hoàn toàn khác biệt. Đó là bức tranh về một đế chế đang bành trướng sức mạnh quân sự và ảnh hưởng chính trị của mình ra bên ngoài biên giới, áp đặt ý chí lên các quốc gia yếu thế hơn và theo đuổi lợi ích kinh tế của riêng mình. Nói cách khác, nhà Minh dưới thời Vĩnh Lạc đã tham gia vào một hình thức nguyên thủy của chủ nghĩa thực dân biển.
Bối Cảnh Lịch Sử Và Mục Đích Thực Sự
Hoàng đế Vĩnh Lạc lên ngôi sau một cuộc đảo chính và phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc củng cố quyền lực và khẳng định uy thế của mình. Ông ta theo đuổi một chính sách bành trướng mạnh mẽ, thể hiện qua ba mũi nhọn tấn công chính:
- Xâm chiếm các chính thể Thái ở Vân Nam: Nhà Minh đã tiến hành các chiến dịch quân sự để chinh phục và sáp nhập các khu vực do người Thái kiểm soát ở Vân Nam, áp đặt hệ thống cai trị của mình và khai thác tài nguyên của khu vực này.
- Xâm lược Đại Việt: Năm 1406, Vĩnh Lạc phát động một cuộc xâm lược quy mô lớn vào Đại Việt, dẫn đến việc chiếm đóng và thiết lập ách cai trị trực tiếp của nhà Minh trong một thời gian ngắn. Mặc dù sau đó bị đánh đuổi, nhưng cuộc xâm lược này cho thấy rõ tham vọng bá chủ của nhà Minh đối với khu vực Đông Nam Á.
- Các chuyến hải hành của Trịnh Hòa: Được xem là mũi nhọn thứ ba trong chính sách bành trướng của Vĩnh Lạc, các chuyến hải hành của Trịnh Hòa không chỉ đơn thuần là các sứ mệnh ngoại giao và thương mại, mà còn là một phần trong nỗ lực của nhà Minh nhằm thiết lập quyền bá chủ của mình trên vùng biển Đông Nam Á và Ấn Độ Dương.
Mục đích thực sự của các chuyến hải hành này không phải là thiết lập mối quan hệ hữu nghị hay giao lưu văn hóa, mà là để:
- Khẳng định quyền uy tối cao của Hoàng đế: Việc các quốc vương nước ngoài phải đích thân đến triều cống và thể hiện sự thần phục trước Hoàng đế nhà Minh là minh chứng rõ ràng nhất cho mục tiêu này.
- Kiểm soát các tuyến đường thương mại và cảng biển quan trọng: Bằng cách thiết lập sự hiện diện quân sự tại các điểm chiến lược, nhà Minh muốn nắm quyền kiểm soát các tuyến đường thương mại huyết mạch và các trung tâm thương mại sầm uất, từ đó thu lợi nhuận và gây ảnh hưởng đến nền kinh tế khu vực.
- Thu thập báu vật và tài nguyên quý hiếm: Các chuyến hải hành thường đi kèm với việc thu thập một lượng lớn vàng bạc, châu báu, hương liệu và các sản vật quý giá khác từ các quốc gia mà họ ghé thăm.
Quy Mô và Bản Chất Quân Sự
Để thực hiện được những mục tiêu đầy tham vọng này, nhà Minh đã đầu tư rất lớn vào việc xây dựng một hạm đội hùng mạnh, với quy mô và sức mạnh vượt trội so với bất kỳ lực lượng hải quân nào khác trong khu vực vào thời điểm đó. Các sử liệu cho thấy, hạm đội của Trịnh Hòa có thể bao gồm hàng trăm tàu thuyền, với số lượng thủy thủ và binh lính lên đến hàng vạn người.
Bản đồ minh họa các hải trình của Trịnh Hòa.
Quan trọng hơn, các hạm đội này được trang bị vũ khí hiện đại và được huấn luyện bài bản. Sự hiện diện áp đảo về quân sự của họ đóng vai trò quan trọng trong việc buộc các quốc gia khác phải khuất phục trước sức mạnh của nhà Minh.
Các Bằng Chứng Về Nguyên Chủ Nghĩa Thực Dân Biển
Trong suốt các chuyến hải hành của mình, Trịnh Hòa và hạm đội của ông ta đã nhiều lần sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực để đạt được mục đích. Một số sự kiện điển hình bao gồm:
- Tấn công Cựu cảng ở Sumatra năm 1407: Trịnh Hòa đã huy động lực lượng tấn công và tàn phá Cựu cảng, một trung tâm thương mại quan trọng của người Hoa ở Sumatra, sau khi một thủ lĩnh địa phương chống đối nhà Minh.
- Bạo lực ở Java năm 1407: Khi một cuộc xung đột nổ ra giữa người Trung Quốc và người Java, nhà Minh đã không ngần ngại đưa ra lời đe dọa quân sự và yêu cầu bồi thường.
- Đe dọa Miến Điện năm 1409: Hoàng đế Vĩnh Lạc đã cảnh báo Miến Điện rằng ông ta sẽ không ngần ngại sử dụng vũ lực nếu quốc gia này không tuân theo ý muốn của mình.
- Tấn công Sri Lanka năm 1411: Trong một minh chứng rõ ràng nhất cho bản chất quân sự của các chuyến hải hành, Trịnh Hòa đã tấn công và chiếm đóng Sri Lanka, bắt giữ nhà vua và đưa ông ta về Trung Quốc làm con tin.
- Bắt giữ Sultan Iskandar của Samudera năm 1415: Trịnh Hòa đã can thiệp vào một cuộc nội chiến ở Sumatra, bắt giữ Sultan Iskandar, một nhà lãnh đạo có ảnh hưởng, và đưa ông ta về Trung Quốc.
Những sự kiện này cho thấy rõ ràng rằng, các chuyến hải hành của Trịnh Hòa không phải lúc nào cũng diễn ra trong hòa bình như các sử sách truyền thống vẫn thường mô tả. Ngược lại, chúng ta thấy một đế chế hùng mạnh sẵn sàng sử dụng vũ lực để áp đặt ý chí của mình lên các quốc gia yếu thế hơn.
Kết Luận
Mặc dù các chuyến hải hành của Trịnh Hòa đã chấm dứt vào giữa thế kỷ 15, nhưng chúng ta không thể phủ nhận tác động to lớn của chúng đối với lịch sử khu vực. Bằng cách xem xét chúng dưới lăng kính của nguyên chủ nghĩa thực dân biển, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về bản chất thực sự của các hoạt động hàng hải của nhà Minh và động lực thúc đẩy tham vọng bành trướng của họ.
Việc phân tích này cũng đặt ra câu hỏi về cách chúng ta nhìn nhận lịch sử và khuyến khích chúng ta xem xét lại những định kiến đã ăn sâu vào nhận thức của mình.
Thay vì chỉ tập trung vào khía cạnh “hữu nghị” và “giao lưu văn hóa” thường được gán cho các sự kiện lịch sử, chúng ta cần phải có cái nhìn đa chiều và khách quan hơn, xem xét đến cả những mặt tối và những hậu quả tiêu cực mà chúng mang lại.
