Giữa bối cảnh thế giới đầy biến động của thập niên 1930, với sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít ở châu Âu và cuộc Đại khủng hoảng kinh tế, Nhật Bản – một cường quốc đang trỗi dậy ở châu Á – đã bước vào con đường quân phiệt hóa, dẫn đến sự tham gia của họ vào Chiến tranh Trung-Nhật và sau đó là Chiến tranh Thái Bình Dương, một phần của cuộc Thế chiến thứ hai.
Bước Chân Vào Vũng Lầy Chiến Tranh Trung-Nhật
Âm Mưu Chia Cắt Hoa Bắc
Sau Biến cố Mãn Châu năm 1931, Nhật Bản đã thành lập Mãn Châu Quốc, một quốc gia bù nhìn do họ kiểm soát. Tuy nhiên, tham vọng của Nhật Bản không dừng lại ở đó. Họ muốn thôn tính toàn bộ vùng Hoa Bắc của Trung Quốc, bao gồm năm tỉnh Hà Bắc, Sơn Đông, Sơn Tây, Tuy Viễn và Chahar.
Nhật Bản đã sử dụng nhiều thủ đoạn để đạt được mục tiêu này, bao gồm việc ký kết các hiệp định bất bình đẳng, hỗ trợ các chính phủ bù nhìn thân Nhật và tạo ra các biến cố để biện minh cho việc can thiệp quân sự.
Sự Kiện Lư Câu Kiều và Bùng Nổ Chiến Tranh
Vào đêm ngày 7 tháng 7 năm 1937, một sự kiện nhỏ đã xảy ra gần cầu Lư Câu Kiều, cách Bắc Kinh khoảng 20km về phía tây nam. Quân Nhật đang tập trận gần cầu thì một binh sĩ Nhật mất tích. Quân Nhật cho rằng binh sĩ này đã bị quân Trung Quốc bắt cóc và đã nổ súng vào quân Trung Quốc. Sự kiện này, được gọi là Sự kiện Lư Câu Kiều, đã trở thành cái cớ để Nhật Bản phát động một cuộc chiến tranh toàn diện chống Trung Quốc.
Bản đồ thể hiện phạm vi quân Nhật chiếm đóng ở Trung Quốc và Đông Nam Á
Ban đầu, Nội các Konoe Fumimaro, chính phủ Nhật Bản lúc bấy giờ, không muốn chiến tranh lan rộng. Tuy nhiên, dưới áp lực của phe chủ chiến trong quân đội, Konoe đã quyết định gửi quân tiếp viện sang Trung Quốc. Quyết định này đã đẩy Nhật Bản vào một cuộc chiến tranh kéo dài và hao người tốn của.
Sa Lầy ở Thượng Hải và Nam Kinh
Chiến tranh Trung-Nhật nhanh chóng lan rộng từ Hoa Bắc xuống Hoa Trung. Thượng Hải trở thành một chiến trường khốc liệt, nơi quân đội hai bên giao tranh ác liệt trong nhiều tháng. Mặc dù bị tổn thất nặng nề, quân Nhật cuối cùng đã chiếm được Thượng Hải vào tháng 11 năm 1937.
Sau đó, quân Nhật tiếp tục tiến về phía nam và chiếm được Nam Kinh, thủ đô của Trung Quốc, vào tháng 12 năm 1937. Tại Nam Kinh, quân Nhật đã gây ra vụ thảm sát đẫm máu, được biết đến với cái tên Thảm sát Nam Kinh.
Bế Tắc và Thể Chế Thời Chiến
Chiến tranh Trung-Nhật đã sa lầy thành một cuộc chiến tranh tiêu hao kéo dài. Cả hai bên đều không thể giành được chiến thắng quyết định. Để duy trì cuộc chiến, chính phủ Nhật Bản đã áp đặt một thể chế thời chiến, kiểm soát chặt chẽ nền kinh tế và xã hội Nhật Bản.
Chính phủ đã ban hành các đạo luật về kiểm soát vốn đầu tư, quản lý xuất nhập khẩu, tổng động viên quốc gia và trưng dụng lao động. Các công đoàn bị giải tán và thay thế bằng các tổ chức “báo quốc” do nhà nước kiểm soát. Nền kinh tế Nhật Bản được chuyển hướng sang phục vụ cho nhu cầu chiến tranh.
Sự kiểm soát của nhà nước không chỉ giới hạn ở lĩnh vực kinh tế. Tự do ngôn luận, báo chí và hội họp bị hạn chế nghiêm ngặt. Hệ thống giáo dục được sử dụng để tuyên truyền cho chủ nghĩa quân phiệt và chủ nghĩa quốc gia. Cuộc sống của người dân Nhật Bản bị đảo lộn hoàn toàn bởi chiến tranh.
Bước Vào Vòng Xoáy Thế Chiến
Hình Thành Phe Trục và Chia Rẽ Thế Giới
Trong khi Nhật Bản đang sa lầy ở Trung Quốc, tình hình ở châu Âu cũng ngày càng căng thẳng. Đức Quốc xã, dưới sự lãnh đạo của Adolf Hitler, đã xâm lược Áo và Tiệp Khắc, đe dọa nghiêm trọng đến hòa bình thế giới.
Năm 1936, Đức và Ý đã ký kết Hiệp ước Thép, chính thức thành lập Phe Trục. Một năm sau, Nhật Bản cũng tham gia Hiệp ước Chống Quốc tế Cộng sản với Đức. Phe Trục, với mục tiêu chung là bành trướng lãnh thổ và thống trị thế giới, đã trở thành một mối đe dọa lớn đối với các nước dân chủ như Anh, Pháp và Mỹ.
Nhật Bản và Mỹ: Từ Đối Thoại đến Đối Đầu
Mối quan hệ giữa Nhật Bản và Mỹ, vốn đã xấu đi từ sau Biến cố Mãn Châu, ngày càng trở nên căng thẳng sau khi Nhật Bản gia nhập Phe Trục và mở rộng chiến tranh ở Trung Quốc. Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nhật Bản, bao gồm việc cấm vận dầu mỏ, một nguồn tài nguyên quan trọng mà Nhật Bản phải nhập khẩu từ Mỹ.
Thủ tướng Konoe Fumimaro
Mặc dù căng thẳng gia tăng, hai bên vẫn cố gắng duy trì đối thoại thông qua các cuộc đàm phán ngoại giao. Tuy nhiên, những nỗ lực này cuối cùng đã thất bại do sự khác biệt quá lớn về lợi ích và mục tiêu giữa hai nước. Nhật Bản không muốn từ bỏ tham vọng bành trướng ở châu Á, trong khi Mỹ kiên quyết phản đối bất kỳ hành động xâm lược nào.
Lửa Lan Ra Thái Bình Dương
Cuộc Tấn Công Trân Châu Cảng và Bùng Nổ Chiến Tranh
Ngày 7 tháng 12 năm 1941, Nhật Bản đã phát động một cuộc tấn công bất ngờ vào Trân Châu Cảng, căn cứ hải quân chính của Mỹ ở Hawaii. Cuộc tấn công này đã gây thiệt hại nặng nề cho hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ, khiến Mỹ chính thức tham gia Chiến tranh Thái Bình Dương, mở rộng cuộc chiến tranh thế giới sang khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Quang cảnh cuộc không kích Trân Châu Cảng (Pearl Harbor)
Những Thắng Lợi Ban Đầu của Nhật Bản
Sau Trân Châu Cảng, Nhật Bản đã giành được một loạt chiến thắng chóng vánh ở Đông Nam Á, chiếm đóng Philippines, Malaysia, Singapore, Indonesia và nhiều đảo khác ở Thái Bình Dương. Tuy nhiên, những chiến thắng này chỉ là tạm thời.
Từ Thủy Triều Lên Đến Thủy Triều Xuống
Bước ngoặt của Chiến tranh Thái Bình Dương đến vào tháng 6 năm 1942, khi Mỹ giành chiến thắng quyết định trong Trận Midway. Trận chiến này đã đánh dấu sự suy yếu của hải quân Nhật Bản và mở đầu cho chuỗi thất bại liên tiếp của Nhật Bản.
Mỹ, với tiềm lực kinh tế và quân sự vượt trội, đã dần dần đẩy lùi quân Nhật trên khắp các mặt trận. Các chiến dịch đổ bộ quy mô lớn của Mỹ ở Iwo Jima và Okinawa đã gây ra tổn thất nặng nề cho Nhật Bản, báo hiệu sự sụp đổ sắp xảy ra của đế quốc Nhật Bản.
Bom Nguyên Tử và Sự Đầu Hàng của Nhật Bản
Trong khi quân đội Nhật Bản đang kiệt quệ trên chiến trường, chính phủ Nhật Bản vẫn cố gắng duy trì cuộc chiến. Tuy nhiên, hai quả bom nguyên tử mà Mỹ thả xuống Hiroshima và Nagasaki vào tháng 8 năm 1945 đã buộc Nhật Bản phải chấp nhận đầu hàng vô điều kiện. Ngày 15 tháng 8 năm 1945, Hoàng đế Hirohito đã tuyên bố Nhật Bản đầu hàng, kết thúc Chiến tranh Thái Bình Dương và Chiến tranh thế giới thứ hai.
Bài Học Từ Quá Khứ
Cuộc Thế chiến thứ hai, và đặc biệt là sự tham gia của Nhật Bản vào cuộc chiến này, đã để lại những bài học đau xót cho nhân loại. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa quân phiệt, sự bành trướng lãnh thổ, và sự coi thường luật pháp quốc tế đã dẫn đến một cuộc chiến tranh tàn khốc, cướp đi sinh mạng của hàng triệu người.
Cảnh tiễn đưa sinh viên học sinh ra chiến trường
Những bài học từ quá khứ nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của hòa bình, hợp tác quốc tế, và tôn trọng luật pháp quốc tế. Chúng ta phải luôn cảnh giác trước những nguy cơ của chủ nghĩa quân phiệt và chủ nghĩa dân tộc cực đoan, những tư tưởng có thể dẫn đến xung đột và chiến tranh.
