Hơn một thập kỷ đã trôi qua, nhưng cuộc khủng hoảng chính trị tại Ukraine năm 2014 vẫn là một sự kiện phức tạp và gây tranh cãi, để lại những hệ lụy sâu sắc đến quan hệ quốc tế và tình hình địa chính trị toàn cầu.
Sự kiện này bắt nguồn từ những chia rẽ lịch sử sâu xa trong lòng Ukraine, một quốc gia nằm ở ngã tư đường giữa phương Tây và Nga.
Chia Rẽ Đông – Tây: Dấu Ấn Lịch Sử
Bản đồ biểu tình tại Ukraine năm 2014
Vùng Odessa ở miền Nam Ukraine là tâm điểm của sự chia rẽ này. Trong khi miền Tây và Trung Ukraine nghiêng về phương Tây, mong muốn gia nhập Liên minh Châu Âu (EU), thì miền Đông Nam, bao gồm cả bán đảo Crimea, lại có mối liên kết chặt chẽ với Nga.
Sự khác biệt này bắt nguồn từ lịch sử lâu dài. Miền Tây Ukraine từng là vùng đất thuộc Ba Lan hoặc đế quốc Áo-Hung, trong khi miền Nam và Crimea nằm dưới sự cai trị của đế quốc Ottoman, và miền Đông thuộc về Nga. Sự phân chia này không chỉ về địa lý mà còn in đậm trong văn hóa, tôn giáo và ngôn ngữ. Miền Tây chủ yếu theo Công giáo, sử dụng tiếng Ukraine gần với tiếng Ba Lan, trong khi miền Đông Nam theo Chính thống giáo, sử dụng tiếng Nga phổ biến.
Bất Đồng Kinh Tế Và Chính Trị
Sự khác biệt về kinh tế cũng góp phần tạo nên rạn nứt. Miền Đông Nam phát triển công nghiệp hơn, có cảng biển quan trọng và có quan hệ thương mại mật thiết với Nga. Ngược lại, người dân miền Tây thường tìm kiếm việc làm ở các nước Châu Âu.
Chính sách của các đời tổng thống Ukraine cũng là yếu tố quan trọng. Dưới thời Tổng thống Leonid Kuchma (1994-2004), Ukraine theo đuổi chính sách trung lập, cân bằng giữa Nga và phương Tây. Tuy nhiên, cuộc Cách mạng Cam năm 2004 đưa Viktor Yushchenko, người thân phương Tây, lên nắm quyền, khiến quan hệ với Nga xấu đi.
Năm 2010, Viktor Yanukovych, ứng cử viên đến từ miền Đông, đắc cử tổng thống. Chính quyền của ông có xu hướng xích lại gần Nga, gây bất bình cho người dân miền Tây và châm ngòi cho làn sóng biểu tình phản đối.
Biểu Tình Euromaidan Và Sự Trỗi Dậy Của Chủ Nghĩa Dân Tộc
Tháng 11/2013, chính quyền Yanukovych đột ngột ngừng các cuộc đàm phán về hiệp định liên kết với EU, chuyển hướng sang Nga. Quyết định này đã châm ngòi cho làn sóng biểu tình rầm rộ được gọi là Euromaidan, bùng nổ tại thủ đô Kiev và lan rộng khắp cả nước.
Mặc dù ban đầu mang tính chất ôn hòa, các cuộc biểu tình ngày càng trở nên bạo lực với sự tham gia của các nhóm cực đoan như Right Sector. Sự đàn áp của lực lượng an ninh càng khiến tình hình thêm căng thẳng.
Tháng 2/2014, bạo lực leo thang khiến hàng chục người thiệt mạng. Tổng thống Yanukovych buộc phải chạy trốn sang Nga, chính phủ của ông bị Quốc hội phế truất.
Crimea Ly Khai Và Cuộc Xung Đột Ở Donbass
Tận dụng tình hình bất ổn, Nga đã can thiệp quân sự vào bán đảo Crimea, nơi có đa số dân cư là người gốc Nga. Một cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức chóng vánh, dẫn đến việc Crimea sáp nhập vào Nga vào tháng 3/2014.
Sự kiện này đã châm ngòi cho cuộc xung đột ở Donbass, miền Đông Ukraine, nơi lực lượng ly khai thân Nga nổi dậy chống lại chính quyền Kiev. Cuộc xung đột kéo dài cho đến nay, cướp đi sinh mạng của hàng ngàn người và khiến hàng triệu người phải di tản.
Kết Luận: Bài Học Chưa Dứt
Cuộc khủng hoảng Ukraine 2014 là một bi kịch đối với người dân Ukraine và là một lời cảnh tỉnh cho cộng đồng quốc tế. Sự can thiệp của các cường quốc, chủ nghĩa dân tộc cực đoan và những chia rẽ lịch sử sâu xa đã biến Ukraine thành một điểm nóng nguy hiểm.
Sự kiện này cũng đặt ra những câu hỏi về vai trò của cộng đồng quốc tế trong việc giải quyết xung đột, tôn trọng luật pháp quốc tế và bảo vệ an ninh cho các quốc gia có vị trí địa chính trị nhạy cảm. Cho đến ngày nay, bài học từ cuộc khủng hoảng Ukraine 2014 vẫn còn nguyên giá trị.
