Bài viết này điểm lại chân dung và hành trình của những nhân vật quan trọng nhất, những bộ óc kiệt xuất đã góp phần làm nên lịch sử Miến Điện hiện đại, từ những năm đầu thế kỷ 20 đầy biến động cho đến những thập niên cuối cùng trước thềm thiên niên kỷ mới.
Trước khi đi sâu vào từng nhân vật, chúng ta cần hiểu một nét độc đáo trong văn hóa đặt tên của người Miến Điện. Khác với nhiều dân tộc khác, tên người Miến trước đây thường chỉ có một âm tiết duy nhất và không có họ. Để thể hiện sự tôn trọng với người lớn tuổi hoặc người có địa vị cao, người Miến thường thêm các kính ngữ như “U” (ông), “Daw” (bà), “Saw”, “Thakin” (thủ lĩnh), “Khun”… vào trước tên.
1. Aung San – Người Cha Lập Quốc Của Miến Điện
Aung San, vị lãnh tụ lập quốc của Miến Điện, trong trang phục quân đội Nhật Bản.
Sinh năm 1915, Aung San lớn lên trong một gia đình có cha là người Chin và mẹ là người Miến. Cha mẹ ông, vốn có tên một âm tiết là Pha và Suu, ngày nay được người dân Miến Điện kính cẩn gọi là “U Pha” và “Daw Suu” để tưởng nhớ công lao sinh thành ra vị cha già của dân tộc.
Cuộc đời Aung San gắn liền với những năm tháng đấu tranh giành độc lập cho Miến Điện. Khi Chiến tranh Thế giới thứ hai bùng nổ, nhận thấy thời cơ chín muồi để lật đổ ách thống trị của thực dân Anh, Aung San đã cùng đồng chí của mình là U Nu thành lập “Quân đội Độc lập Miến Điện”, hợp tác với Nhật Bản để đánh đuổi người Anh.
Tuy nhiên, sau khi nhận ra tham vọng bành trướng của quân phiệt Nhật, Aung San đã dũng cảm quyết định “trở cờ”, hợp tác với phe Đồng Minh để chống lại phát xít Nhật. Nhờ sự ủng hộ của quân Đồng Minh, quân đội của Aung San đã giải phóng Yangon vào cuối năm 1945.
Đám tang của Aung San – một mất mát to lớn đối với Miến Điện.
Sau chiến tranh, bằng tài năng ngoại giao của mình, Aung San đã thành công trong việc thuyết phục các dân tộc thiểu số như Shan, Chin, Kachin, Karen… cùng chung sống trong một nhà nước Miến Điện độc lập và thống nhất. Thỏa thuận lịch sử đạt được tại Panlong vào tháng 2/1947 đã đặt nền móng vững chắc cho một Miến Điện tự do.
Tuy nhiên, bi kịch đã xảy ra chỉ vài tháng trước ngày Miến Điện chính thức tuyên bố độc lập. Tháng 7/1947, Aung San bị ám sát trong một cuộc họp với các bộ trưởng tương lai của chính phủ. Cái chết của ông là một tổn thất to lớn cho Miến Điện, để lại đất nước trong sự tiếc thương và những hệ lụy khó lường.
2. U Saw – Tội Đồ Của Dân Tộc
U Saw, sinh năm 1900, là một chính trị gia người Miến hoạt động trong thời kỳ thuộc địa. Khi Chiến tranh Thế giới thứ hai bùng nổ, U Saw đã thành lập một lực lượng kháng chiến riêng và thành lập chính quyền Miến Điện lưu vong với sự hậu thuẫn của Nhật Bản.
Sau chiến tranh, U Saw trở về Miến Điện và tham gia vào chính trường. Tuy nhiên, do những bất đồng quan điểm về con đường phát triển đất nước cũng như hiềm khích cá nhân với Aung San, U Saw đã bị cáo buộc là chủ mưu đứng sau vụ ám sát vị lãnh tụ vào năm 1947.
Mặc dù không có bằng chứng trực tiếp, U Saw vẫn bị chính quyền Anh bắt giữ và kết án tử hình. Bản án sau đó được chính phủ Miến Điện mới thành lập thực thi vào năm 1948.
3. Thakin Than Tun – Vị Lãnh Đạo “Bất Phận”
Sinh năm 1911, Thakin Than Tun là em rể (hoặc anh rể) của Aung San và được đánh giá là một trong số ít những người có khả năng lãnh đạo sánh ngang với Aung San. Tuy nhiên, khác với đường lối trung dung của Aung San, Than Tun lại là một người theo chủ nghĩa cộng sản kiên định.
Trong cuộc đấu tranh giành độc lập, Than Tun lãnh đạo Đảng Cộng sản Miến Điện, hợp tác với Aung San trong một số giai đoạn. Tuy nhiên, sau khi Aung San bị ám sát, Than Tun đã lãnh đạo Đảng Cộng sản phát động cuộc nổi dậy vũ trang kéo dài gần 20 năm chống lại chính phủ Miến Điện.
Cuộc nổi dậy của Than Tun cuối cùng bị dập tắt vào năm 1967, bản thân ông bị ám sát tại căn cứ của Đảng Cộng sản ở Vân Nam, Trung Quốc. Dù có lý tưởng cao đẹp và tài năng xuất chúng, con đường mà Than Tun lựa chọn đã đẩy Miến Điện vào vòng xoáy bạo lực và chia rẽ.
Bài viết sẽ tiếp tục với chân dung và hành trình của những nhân vật lịch sử quan trọng khác của Miến Điện hiện đại trong phần tiếp theo.
