Cuộc xâm lược Ba Lan của Hitler năm 1939 đã châm ngòi cho ngọn lửa kháng chiến ở khắp châu Âu. Đan Mạch, Pháp, Ba Lan… đều chứng kiến những phong trào mạnh mẽ chống lại ách chiếm đóng của Đức Quốc xã. Tuy nhiên, ngay trong lòng nước Đức, sức phản kháng lại yếu ớt đến khó tin, gần như không tạo ra bất kỳ mối đe dọa nào đối với chế độ Hitler. Nỗi sợ hãi, sự bịt kín thông tin, và hình phạt hà khắc đã khiến đa số người Đức chọn im lặng, lo cho sự an toàn của bản thân hơn là lên tiếng chống lại tội ác. Nhưng giữa bóng tối u ám đó, vẫn le lói những tia sáng của lòng dũng cảm và chính nghĩa. Câu chuyện về Dietrich Bonhoeffer và Hans von Dohnanyi, hai nhân vật trung tâm trong cuốn sách No Ordinary Men của Elisabeth Sifton và Fritz Stern, chính là minh chứng cho điều đó. Họ là những người Đức đã dám đứng lên chống lại Hitler, được thúc đẩy bởi lương tri và lòng trắc ẩn trước thảm cảnh của người Do Thái.
Dietrich Bonhoeffer
Con Đường Kháng Chiến Của Hai Trí Thức Đức
Dietrich Bonhoeffer, một nhà thần học xuất thân từ một gia đình danh giá ở Berlin, đã sớm nhận ra bản chất tàn bạo của Đức Quốc xã. Ngay sau khi Hitler lên nắm quyền năm 1933, Bonhoeffer đã công khai cảnh báo về nguy cơ của một nhà lãnh đạo độc tài. Ông cũng mạnh mẽ phê phán sự im lặng của Giáo hội Luther trước nạn bài Do Thái, đồng thời kêu gọi Giáo hội bảo vệ những nạn nhân của chế độ. Cùng với Martin Niemöller, Bonhoeffer thành lập Giáo hội Xưng tội, một tổ chức tập hợp những mục sư phản đối sự kiểm soát của Đức Quốc xã đối với tôn giáo.
Hans von Dohnanyi, em rể của Bonhoeffer, lại chọn một con đường kháng chiến khác. Là một luật gia tài năng, Dohnanyi giữ chức vụ cao trong Bộ Tư pháp, ngay trong lòng bộ máy Quốc xã. Ông tận dụng vị trí này để bí mật thu thập bằng chứng về tội ác của chế độ, đồng thời giúp đỡ những người Do Thái trốn thoát khỏi sự truy bắt. Dù phải đối mặt với nguy hiểm thường trực, Dohnanyi vẫn kiên trì hoạt động, được thúc đẩy bởi lương tâm và sự đồng cảm với những nạn nhân vô tội.
Giữa Lòng Kẻ Thù
Cả Bonhoeffer và Dohnanyi đều hiểu rằng đối đầu trực diện với Đức Quốc xã là tự sát. Họ lựa chọn một chiến lược tinh vi hơn: hoạt động bí mật từ bên trong, tận dụng những vị trí có ảnh hưởng để làm suy yếu chế độ. Bonhoeffer tham gia vào mạng lưới tình báo Abwehr, nơi ông cùng các sĩ quan cấp cao âm mưu lật đổ Hitler. Dohnanyi cũng là một mắt xích quan trọng trong mạng lưới này, cung cấp thông tin và hỗ trợ hậu cần cho các hoạt động bí mật.
Bìa sách No Ordinary Men
Một trong những nỗ lực quan trọng nhất của nhóm kháng chiến là tìm kiếm sự hỗ trợ từ nước ngoài. Bonhoeffer đã bí mật gặp gỡ Giám mục George Bell của Anh, truyền đạt thông tin về kế hoạch đảo chính và kêu gọi sự ủng hộ của chính phủ Anh. Tuy nhiên, nỗ lực này đã thất bại khi Anh từ chối đưa ra bất kỳ cam kết nào.
Cái Giá Của Lòng Dũng Cảm
Năm 1942, Dohnanyi tổ chức một cuộc đào thoát táo bạo cho 14 người Do Thái sang Thụy Sĩ. Tuy nhiên, chiến công này cũng đồng thời dẫn đến sự bại lộ của ông. Tháng 4 năm 1943, cả Dohnanyi và Bonhoeffer bị bắt giữ với tội danh sai phạm tài chính. Dù bị tra tấn dã man, cả hai vẫn kiên quyết không khai báo đồng bọn. Tháng 4 năm 1945, chỉ vài tuần trước khi chiến tranh kết thúc, Bonhoeffer và Dohnanyi bị treo cổ.
Bài Học Lịch Sử
Câu chuyện về Bonhoeffer và Dohnanyi là một lời nhắc nhở về lòng dũng cảm và sự hy sinh của những người đã dám đứng lên chống lại tội ác, ngay cả khi phải trả giá bằng mạng sống của mình. Nó cũng là một bài học về tầm quan trọng của việc lên tiếng trước bất công, và không bao giờ được phép im lặng trước cái ác. Sự dũng cảm của họ, tuy không thay đổi được cục diện chiến tranh, nhưng đã thắp lên ngọn lửa hy vọng cho một nước Đức tốt hơn, một thế giới công bằng hơn. Sự hy sinh của họ không vô nghĩa, nó đã trở thành nguồn cảm hứng cho các thế hệ sau, nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm bảo vệ công lý và nhân quyền.
Tài liệu tham khảo:
- No Ordinary Men: Dietrich Bonhoeffer and Hans von Dohnanyi: Resisters Against Hitler in Church and State, by Elisabeth Sifton and Fritz Stern, New York Review Books, 2013.
