Khoảng năm 495 trước Công Nguyên, bà Agariste, thân mẫu của Pericles, mang thai và chiêm bao thấy mình hạ sinh một con sư tử dũng mãnh. Vài tháng sau, Pericles ra đời, ứng nghiệm giấc mộng kỳ lạ. Ông trở thành vị tướng tài ba, nhà hùng biện xuất chúng, người đã đưa Athens bước vào thời đại hoàng kim rực rỡ nhất trong lịch sử. Với phong thái điềm tĩnh, quyết đoán và tầm nhìn xa trông rộng, Pericles được người đời tôn vinh là “Olympian”.
Mặc dù sống cách thời đại của Pericles hàng trăm năm, sử gia Plutarch đã khắc họa chân dung vị chính trị gia tài năng này một cách sống động qua tác phẩm “Những Mảnh Đời Song Song”. Bên cạnh đó, các bằng chứng khảo cổ học như bia ký, di vật có khắc tên Pericles, cùng một số dự luật, sắc lệnh còn sót lại cũng góp phần phác họa bức tranh về cuộc đời ông. Tuy nhiên, những tư liệu này vẫn còn quá ít ỏi, khiến cuộc đời Pericles vẫn ẩn chứa nhiều bí ẩn, đặc biệt là giai đoạn trước khi ông chính thức bước vào vũ đài chính trị.
Bài viết này sẽ cùng bạn đọc ngược dòng lịch sử, khám phá cuộc đời và sự nghiệp của Pericles, vị chính trị gia lỗi lạc đã làm rạng danh nền văn minh Hy Lạp.
Tuổi Trẻ Và Những Ảnh Hưởng Sớm
Sinh ra trong một gia đình quý tộc danh giá, Pericles được thừa hưởng di sản chính trị từ cả hai dòng họ nội ngoại. Cha ông, Xanthippus, là vị tướng lừng danh đã chỉ huy quân Athens chiến thắng trong trận Mycale. Mẹ ông, bà Agariste, xuất thân từ gia tộc Alcmaeonidae quyền thế, có nhiều đời giữ chức vụ quan trọng trong chính quyền Athens.
Tượng bán thân Pericles (khoảng 480-430 TCN) và người thiếp của ông là Aspasia (470-400 TCN)
Từ nhỏ, Pericles đã được hưởng nền giáo dục ưu tú nhất. Theo Aristotle, Pericles được nhà hùng biện kiêm nhạc sĩ Pythocleides dạy dỗ từ thuở thiếu thời. Ông không chỉ thành thạo nghệ thuật chơi đàn lyre mà còn rèn luyện được tài hùng biện xuất chúng. Bên cạnh đó, nhiều tài liệu khác cho rằng Damon, một bậc thầy hùng biện, mới là người thầy đầu tiên của Pericles.
Ngoài ra, Pericles còn theo học Zeno thành Elea, triết gia tiên-Socrates, người sáng tạo ra phương pháp biện chứng trong tranh luận. Tư tưởng của ông cũng chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Anaxagoras, triết gia người Clazomenian, với lý thuyết về “Nous” (lý trí vũ trụ) – một lực lượng siêu việt chi phối thế giới tự nhiên.
Dù sở hữu tài năng thiên bẩm, Pericles lại là người sống khép kín, thận trọng. Ông ý thức được việc cần phải tôi luyện bản thân không ngừng để đạt đến sự hoàn hảo. Pericles dành nhiều thời gian nghiên cứu triết học, trau dồi tư duy logic và nghệ thuật hùng biện.
Khởi Đầu Sự Nghiệp Chính Trị
Vào khoảng năm 460 TCN, Pericles chính thức bước chân vào vũ đài chính trị Athens khi đã ngoài 30 tuổi. Thời điểm này, Athens đang trải qua giai đoạn biến động dữ dội, chia rẽ sâu sắc giữa phe dân chủ và phe quý tộc.
Lúc bấy giờ, phe quý tộc do Cimon, con trai của vị tướng Miltiades lừng danh, nắm giữ quyền lực. Cimon là người có tư tưởng bảo thủ, ủng hộ việc duy trì đặc quyền của tầng lớp quý tộc và tăng cường quan hệ với Sparta. Ngược lại, phe dân chủ do Ephialtes lãnh đạo, ủng hộ việc mở rộng quyền lực cho người dân và hạn chế ảnh hưởng của giới quý tộc.
Nhận thấy đây là thời điểm thích hợp để hiện thực hóa lý tưởng chính trị của mình, Pericles quyết định gia nhập phe dân chủ. Sự xuất hiện của ông đã tạo nên một làn gió mới cho phe này. Với tài năng hùng biện thiên phú, Pericles đã thu hút được đông đảo quần chúng ủng hộ. Ông kịch liệt lên án sự bất công, tham nhũng của giới quý tộc, đồng thời kêu gọi người dân hãy vùng lên giành lấy quyền lợi chính đáng của mình.
Loại Bỏ Đối Thủ Và Củng Cố Quyền Lực
Nhằm tạo dựng chỗ đứng vững chắc cho phe dân chủ, Pericles hiểu rằng ông cần phải loại bỏ Cimon, đối thủ chính trị đáng gờm nhất lúc bấy giờ. Năm 461 TCN, Pericles đã khéo léo lợi dụng sai lầm của Cimon trong việc ủng hộ Sparta đàn áp cuộc nổi dậy của người Helot, khiến ông bị người dân Athens mất lòng tin. Pericles đã thuyết phục thành công Hội đồng ostracism (bỏ phiếu đày ải) trục xuất Cimon khỏi Athens trong vòng 10 năm.
Tuy nhiên, bi kịch đã ập đến với phe dân chủ khi Ephialtes, người bạn đồng chí và cũng là cánh tay phải đắc lực của Pericles, bị ám sát một cách bí ẩn. Mặc dù thủ phạm và động cơ thực sự đằng sau vụ việc này cho đến nay vẫn là ẩn số, nhưng nhiều sử gia tin rằng chính Cimon hoặc phe cánh của ông đứng đằng sau giật dây.
Tượng bán thân Pericles (495-429 TCN). Bản sao chép La Mã từ bản gốc Hy Lạp vào những năm 430 TCN
Vượt qua nỗi đau mất mát, Pericles tiếp tục lãnh đạo phe dân chủ. Ông đề xuất và thúc đẩy thông qua hàng loạt cải cách quan trọng nhằm hạn chế quyền lực của giới quý tộc và tăng cường quyền lực cho người dân.
Thời Đại Hoàng Kim Của Athens
Sau khi Cimon bị trục xuất, Pericles trở thành nhà lãnh đạo tối cao của Athens. Dưới sự dẫn dắt tài tình của ông, Athens bước vào thời kỳ hoàng kim rực rỡ nhất trong lịch sử, kéo dài gần nửa thế kỷ.
Pericles đã cho xây dựng lại Acropolis, quần thể kiến trúc đồ sộ với nhiều công trình kiến trúc vĩ đại, trong đó có đền Parthenon nguy nga, tráng lệ, trở thành biểu tượng của nền văn minh Hy Lạp cổ đại. Ông cũng cho xây dựng nhiều công trình công cộng khác như đường sá, cầu cống, đền đài, nhà hát, góp phần làm thay đổi diện mạo Athens, biến nó thành trung tâm văn hóa, nghệ thuật và tri thức của thế giới cổ đại.
Pericles khuyến khích tự do ngôn luận, tạo điều kiện cho các nhà triết học, nhà khoa học, nhà văn, nhà soạn kịch như Socrates, Plato, Sophocles, Euripides,… tự do sáng tạo, để lại di sản văn hóa đồ sộ cho nhân loại.
Bên cạnh đó, Pericles còn là một nhà quân sự tài ba. Ông đã lãnh đạo quân đội Athens đánh bại quân Ba Tư trong nhiều trận chiến quan trọng, bảo vệ thành công nền độc lập của Athens. Pericles cũng là người đặt nền móng cho Liên minh Delos, một liên minh quân sự hùng mạnh do Athens đứng đầu, thống nhất các thành bang Hy Lạp chống lại sự xâm lược của Ba Tư.
Tuy nhiên, Pericles cũng là người khởi xướng Chiến tranh Peloponnesian (431–404 TCN) giữa Athens và Sparta, cuộc chiến tranh huynh đệ tương tàn đã gây ra nhiều đau thương, mất mát cho cả hai bên và kết thúc bằng thất bại của Athens.
Di Sản Của Pericles
Pericles qua đời vào năm 429 TCN, trong thời gian Chiến tranh Peloponnesian đang diễn ra ác liệt. Dù không thể chứng kiến chiến thắng cuối cùng của Athens, nhưng những di sản mà Pericles để lại cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị.
Ông là người đã đưa nền dân chủ Athens đạt đến đỉnh cao, biến Athens thành một cường quốc hùng mạnh nhất Hy Lạp, đồng thời đặt nền móng cho sự phát triển rực rỡ của nền văn minh Hy Lạp cổ đại.
Tài liệu tham khảo:
- Plutarch. (2014). The Parallel Lives. Oxford University Press.
- Thucydides. (1972). History of the Peloponnesian War. Penguin Books.
- Kagan, D. (2003). The Peloponnesian War. Viking.
- Boardman, J., Griffin, J., & Murray, O. (2015). The Oxford History of the Classical World. Oxford University Press.
