Sau Thế chiến thứ hai, đế quốc Anh kiệt quệ, gánh nặng cai trị thuộc địa ngày càng lớn. Ấn Độ, viên ngọc quý giá nhất trong vương miện của Nữ hoàng, cũng không còn nằm ngoài dòng chảy lịch sử. Lời hứa độc lập nếu tham gia Thế chiến thứ hai đã thúc đẩy người dân Ấn Độ chiến đấu, và giờ đây, chính phủ Anh dưới thời Thủ tướng Clement Attlee phải thực hiện lời hứa đó. Tháng 6/1948 được chọn là thời điểm Ấn Độ chính thức độc lập.
Tuy nhiên, con đường đến với tự do hiếm khi bằng phẳng. Số phận của 390 triệu người dân Ấn Độ bỗng chở nên mong manh, là tâm điểm của những cuộc đàm phán căng thẳng giữa chính quyền Anh và các đảng phái tôn giáo khác nhau. Mâu thuẫn âm ỉ bấy lâu giữa các cộng đồng tôn giáo lớn – Hindu, Hồi giáo và Sikh – bỗng chốc bùng phát dữ dội.
Mâu thuẫn tôn giáo và làn sóng bạo lực
Dưới sự cai trị của Anh, ba cộng đồng tôn giáo lớn – Hindu giáo, Hồi giáo và đạo Sikh – cùng tồn tại trong một xã hội phân tầng phức tạp. Mỗi cộng đồng mang trong mình những bất bình và lo ngại về tương lai của họ trong một Ấn Độ độc lập. Đảng Liên đoàn Hồi giáo do Muhammad Ali Jinnah lãnh đạo, đại diện cho một bộ phận lớn người Hồi giáo, kêu gọi thành lập một quốc gia Hồi giáo độc lập – Pakistan. Jinnah tin rằng người Hồi giáo sẽ bị thiệt thòi trong một quốc gia Ấn Độ độc lập do người Hindu chiếm đa số.
Muhammad Ali Jinnah (trái) và Jawaharlal Nehru – hai nhà lãnh đạo có ảnh hưởng lớn trong phong trào độc lập Ấn Độ
Ngược lại, Jawaharlal Nehru, lãnh đạo Đảng Quốc đại, ủng hộ một Ấn Độ thống nhất và thế tục, nơi tất cả các tôn giáo và cộng đồng đều có quyền bình đẳng. Mâu thuẫn giữa hai nhà lãnh đạo và hai tầm nhìn đã đẩy Ấn Độ vào vòng xoáy bạo lực đẫm máu.
Sự kiện châm ngòi cho “Đại thảm sát Calcutta” kinh hoàng là lời kêu gọi tổng đình công trên toàn quốc của Jinnah vào ngày 16/8/1946 nhằm gây sức ép cho chính phủ Anh chấp nhận yêu sách Pakistan. Calcutta, thủ phủ của tỉnh Bengal, trở thành điểm nóng của bạo lực. Các băng nhóm Hồi giáo tấn công các khu phố của người Hindu, đốt phá nhà cửa và cửa hàng, trong khi các nhóm Hindu đáp trả không kém phần tàn bạo.
Đại thảm sát Calcutta và nỗi kinh hoàng lan rộng
Bạo loạn nhanh chóng lan rộng khắp Calcutta và các vùng lân cận, biến thành một tuần lễ đẫm máu khiến hơn 5.000 người thiệt mạng. Các báo cáo của cảnh sát Anh thời kỳ đó mô tả cảnh tượng kinh hoàng: “Các băng nhóm chém giết nhau một cách man rợ trên các đường phố và ngõ hẻm ở phía bắc Calcutta… xác chết ở khắp mọi nơi, trên sông, trong các kênh rạch, ngõ ngách”.
Nhưng Calcutta chỉ là khởi đầu của một thảm kịch lớn hơn. Bạo lực tôn giáo nhanh chóng lan sang các khu vực khác của Ấn Độ, như Noakhali, Bihar và Punjab, khiến hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa để chạy trốn đến nơi an toàn.
Chia cắt và di cư: Nỗi đau không thể nguôi ngoai
Giữa làn sóng bạo lực ngày càng leo thang, Phó vương Louis Mountbatten được bổ nhiệm vào tháng 2/1947 với hy vọng ổn định tình hình. Tuy nhiên, trước tình hình ngày càng vượt khỏi tầm kiểm soát, Mountbatten quyết định thúc đẩy ngày độc lập cho Ấn Độ sớm hơn gần một năm so với kế hoạch ban đầu, vào ngày 15/8/1947.
Cùng với đó, Ấn Độ bị chia cắt thành hai quốc gia độc lập: Ấn Độ và Pakistan. Sự phân chia dựa trên lãnh thổ với các khu vực đa số người Hồi giáo thuộc Pakistan, còn lại là Ấn Độ. Tuy nhiên, việc phân chia vội vàng đã khiến cho hàng triệu người phải rời bỏ quê hương để di cư tới nơi mà họ cho là an toàn hơn.
Cuộc di cư năm 1947 là một trong những cuộc di dân lớn nhất trong lịch sử nhân loại. Ước tính có khoảng 14 triệu người đã bị l displacement. Hàng triệu người chết trên đường di cư vì bạo lực, dịch bệnh và đói khát.
Hậu quả và bài học lịch sử
Sự chia cắt Ấn Độ năm 1947 để lại những hậu quả nặng nề. Bạo lực tôn giáo cướp đi sinh mạng của hàng triệu người, gây ra nỗi đau khổ và mất mát không thể nào bù đắp được cho hàng triệu gia đình. Mối quan hệ giữa Ấn Độ và Pakistan luôn trong tình trạng căng thẳng và đối đầu.
Tuy nhiên, từ bi kịch đó, chúng ta rút ra được những bài học lịch sử quý báu về tầm quan trọng của hoà bình, hoà giải và tôn trọng sự đa dạng văn hoá tôn giáo. Sự kiện này cũng nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc xây dựng một xã hội công bằng, tử tế và bao dung hơn.
Tài liệu tham khảo:
- Nisid Hajari. Midnight’s Furies: The Deadly Legacy of India’s Partition. Houghton Mifflin Harcourt, 2015.
- William Dalrymple. The Anarchy: The Relentless Rise of the East India Company. Bloomsbury Publishing, 2019.
