Từ lâu, “Phù Tang” đã trở thành một mỹ từ quen thuộc để chỉ Nhật Bản trong văn học và đời sống của người Việt. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, nguồn gốc và ý nghĩa thực sự của cái tên này vẫn là một ẩn số đầy bí ẩn, ẩn chứa nhiều tranh cãi và giả thuyết chưa có lời giải đáp.
Bài viết này sẽ đưa bạn vào hành trình khám phá “Phù Tang” – từ những thư tịch cổ Trung Hoa đến góc nhìn của người Nhật Bản, để cùng tìm hiểu xem liệu “Phù Tang” có thực sự là Nhật Bản hay chỉ là một lầm tưởng lịch sử thú vị?
Hình ảnh minh họa về đất nước Phù Tang huyền bí trong các thư tịch cổ
Phù Tang: Tranh Cãi Từ Ngữ Nghĩa Đến Vị Trí Địa Lý
Trong tiếng Hán, “Phù” (扶) mang nghĩa nâng đỡ, giúp sức, còn “Tang” (桑) lại là cây dâu. Sự kết hợp tưởng chừng như đối lập này đã tạo nên một từ ngữ đầy bí ẩn, khiến ngay cả những người am hiểu Hán tự cũng phải đau đầu giải nghĩa.
Trong khi các từ điển tiếng Việt và tiếng Nhật đều đồng nhất “Phù Tang” là Nhật Bản, thì các từ điển tiếng Trung lại đưa ra nhiều cách hiểu khác nhau. Từ điển Hán – Nhật lý giải “Phù Tang” là một loại thần mộc ở Đông Hải, một loại cây tương tự cây cứu rừng, một loại thực vật miền Nam có lá giống lá dâu, một nước ở phía Đông, tên gọi khác của Nhật Bản, và thậm chí là tên tự của một nhân vật lịch sử.
Sự mập mờ này càng trở nên phức tạp hơn khi xem xét các thư tịch cổ Trung Hoa. “Sơn Hải Kinh,” “Hoài Nam Tử,” “Lương Thư,” “Nam Sử”… đều đề cập đến “Phù Tang” như một quốc gia có thực, tồn tại song song với các nước khác trong khu vực.
Đặc biệt, “Lương Thư” có hẳn một mục riêng viết về “Phù Tang quốc,” ghi lại lời kể của nhà sư Tuệ Thâm về một quốc gia nằm ở phía Đông Trung Quốc, cách “Đại Hán” hơn hai vạn dặm, nơi có nhiều cây Phù Tang với hình dáng và công dụng kỳ lạ.
Tuy nhiên, dựa trên khoảng cách địa lý được ghi chép, vị trí của “Phù Tang quốc” lại không khớp với Nhật Bản. Từ đây, nhiều giả thuyết đã được đặt ra, cho rằng “Phù Tang” có thể là vùng Kyūshū, Kantō, Tōhoku của Nhật Bản, bán đảo Triều Tiên, vùng Sakkalin của Nga, hoặc thậm chí là Mexico.
Góc Nhìn Của Người Nhật: Từ Sùng Bái Đến Nghi Ngờ
Thật bất ngờ, “Phù Tang” lại không xuất hiện trong các bộ sử chính thống của Nhật Bản như “Nhật Bản Thư Kỷ” hay “Cổ Sự Ký.” Từ này chỉ được ghi nhận trong một số tác phẩm lịch sử, văn học thời kỳ sau như “Phù Tang Lược Ký” của nhà sư Kōen, “Tam Đại Thực Lục,” hay “Đại Phù Tang Quốc Khảo” của nhà Quốc học Hirata Atsutane.
Trong khi Matsushita Kenrin, một nhà Quốc học thời Edo, cho rằng Phù Tang là quốc gia nằm ở phía Đông Nhật Bản, thì Hirata Atsutane lại phản bác mạnh mẽ và khẳng định Phù Tang chính là Nhật Bản – xứ sở linh thiêng của “Thần quốc,” là “Hoàng đại ngự quốc.” Tư tưởng này của ông đã có ảnh hưởng nhất định đến quan niệm của người Nhật về “Phù Tang” trong một thời gian dài.
Tuy nhiên, đến đầu thế kỷ 20, giáo sư Shiratori Kurakichi, một nhà Đông phương học nổi tiếng, đã đưa ra kết luận gây chấn động: “Phù Tang quốc” chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng, và nhà sư Tuệ Thâm – người đã mang câu chuyện về “Phù Tang” đến Trung Quốc, có thể chỉ là một kẻ giả mạo.
Kết luận của Shiratori đã khiến các học giả Nhật Bản dè dặt hơn trong việc nghiên cứu về “Phù Tang.” Mặc dù vẫn còn một số ý kiến phản biện, song cho đến nay, “Phù Tang” vẫn là một ẩn số chưa có lời giải đáp.
Phù Tang – Bài Học Về Sự Thận Trọng Trong Hiểu Biết Văn Hóa
Câu chuyện về “Phù Tang” là một ví dụ điển hình cho thấy sự phức tạp của lịch sử và văn hóa. Việc thiếu căn cứ lịch sử rõ ràng, cùng với những lời truyền miệng, những tưởng tượng phong phú của con người qua các thời kỳ, đã tạo nên một bức màn bí ẩn bao phủ cái tên “Phù Tang.”
Có lẽ chính sự huyền ảo, mơ hồ ấy đã khiến “Phù Tang” trở thành một mỹ từ được ưa chuộng để miêu tả vẻ đẹp của Nhật Bản. Tuy nhiên, khi tìm hiểu sâu hơn, ta nhận ra rằng việc gán ghép một cách máy móc “Phù Tang” với Nhật Bản có thể là một sự xa rời với những hiểu biết lịch sử, văn hóa.
Bài học mà chúng ta có thể rút ra từ câu chuyện này, đó là sự thận trọng trong việc tiếp nhận và sử dụng thông tin, đặc biệt là khi nói về văn hóa của các quốc gia khác. Việc tìm hiểu một cách nghiêm túc, khách quan, dựa trên những chứng cứ lịch sử rõ ràng, sẽ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về thế giới xung quanh.
