Cuối thế kỷ II, Trung Hoa chìm trong loạn lạc. Giữa vòng xoáy tranh hùng, hai thế lực nổi lên mạnh mẽ nhất phương Bắc là Tào Tháo và Viên Thiệu chuẩn bị bước vào cuộc chiến sinh tử. Quan Độ, vùng đất chiến lược án ngữ cửa ngõ Hứa Xương, kinh đô nhà Hán, trở thành điểm nóng quyết định vận mệnh thiên hạ. Trận chiến này không chỉ là cuộc đấu sức giữa hai đội quân hùng mạnh mà còn là cuộc đọ trí giữa những bậc kỳ tài quân sự.
Hình ảnh minh họa trận chiến thời Tam Quốc.
Chạy đua với thời gian
Năm 199, Viên Thiệu, hùng cứ bốn châu Thanh, Tinh, Ký, U với hàng chục vạn quân, khởi binh nam tiến. Tào Tháo, tuy chỉ nắm giữ Từ, Duyện, Dự với quân lực ít hơn, nhưng đã khôn khéo chuẩn bị cho cuộc chiến. Trong khi Viên Thiệu thong thả tiến quân, Tào Tháo phải chạy đua với thời gian. Ông vừa dẹp yên Trương Tú ở Nam Dương, vừa đối phó với các thế lực khác xung quanh, đồng thời củng cố phòng tuyến chống lại Viên Thiệu. Một mặt, Tào Tháo củng cố hậu phương, giao phó Hứa Xương cho Tuân Úc, Nhữ Nam cho Tào Nhân, Mãn Sủng và Lý Thông. Mặt khác, ông liên tục xuất quân chặn đánh các cánh quân của Viên Thiệu.
Bản đồ thời Tam Quốc.
Tây lộ và Đông lộ: Tốc chiến tốc thắng
Nhận thấy không thể dàn trải lực lượng mỏng, Tào Tháo chọn chiến lược đánh nhanh thắng nhanh ở Tây lộ và Đông lộ trước khi quyết chiến ở trung lộ. Ở Tây lộ, ông phái Sử Hoán và Tào Nhân đánh bại Tuy Cố, chặn đứng ý đồ mở rộng địa bàn của Viên Thiệu ở Hà Nội. Ở Đông lộ, Tang Bá được giao nhiệm vụ quấy rối Viên Đàm, con trai Viên Thiệu, khiến cánh quân này không thể nam hạ uy hiếp Từ Châu.
Bạch Mã và Diên Tân: Mưu lược và quyết đoán
Hai trận Bạch Mã và Diên Tân mở màn cho đại chiến Quan Độ. Tại Bạch Mã, Tuân Du hiến kế “giương Đông kích Tây”, dụ Viên Thiệu chia quân rồi tập kích bất ngờ, tiêu diệt Nhan Lương. Tại Diên Tân, Tào Tháo mạo hiểm dùng chiến thuật “phao chuyên dẫn ngọc”, dụ kỵ binh Viên quân tranh cướp lương thảo rồi đánh úp, giết chết Văn Xú. Hai chiến thắng vang dội này làm chấn động tinh thần Viên quân.
Hình ảnh minh họa trận chiến thời Tam Quốc.
Giằng co và biến cố
Sau hai trận thắng, Tào Tháo rút quân về Quan Độ, Viên Thiệu tiến đến Dương Vũ, hai bên giằng co quyết liệt. Trong giai đoạn này, Lưu Biểu, theo sự xúi giục của Viên Thiệu, đã phái Lưu Bị tập kích Hứa Xương ba lần nhưng đều bị Tào Nhân và các tướng Ngụy đẩy lui. Tào Tháo cũng liên tục phái quân quấy rối, đốt phá lương thảo của Viên Thiệu, làm suy yếu hậu cần địch.
Ô Sào: Lửa thiêu đốt vận mệnh
Bước ngoặt của chiến dịch đến khi Hứa Du, mưu sĩ của Viên Thiệu, bất mãn chủ tướng nên đào tẩu sang hàng Tào, tiết lộ vị trí kho lương Ô Sào. Dù nghi ngờ đây là kế trá hàng của Viên Thiệu, Tào Tháo vẫn quyết định mạo hiểm, đích thân dẫn quân tập kích Ô Sào, thiêu rụi toàn bộ lương thảo của Viên quân. Mất nguồn tiếp tế, quân Viên Thiệu hỗn loạn, tan rã. Viên Thiệu bại trận, phải tháo chạy về bắc.
Hình ảnh minh họa trận chiến thời Tam Quốc.
Bài học lịch sử
Chiến thắng Quan Độ là bước ngoặt quan trọng, xác lập vị thế bá chủ phương Bắc của Tào Tháo, đặt nền móng cho sự hình thành nhà Ngụy sau này. Thất bại của Viên Thiệu, một thế lực ban đầu vượt trội về mọi mặt, là bài học sâu sắc về tầm quan trọng của chiến lược, mưu lược, đoàn kết nội bộ và khả năng phán đoán tình hình. Nó cũng cho thấy rằng, trong chiến tranh, yếu tố con người, đặc biệt là người lãnh đạo, đóng vai trò then chốt quyết định sự thành bại.
Tài liệu tham khảo
- Tam Quốc Chí – Trần Thọ, Bùi Tùng Chi chú giải (NXB Văn học 2016, Bùi Thông dịch, Phạm Thành Long hiệu đính).
