Châu Âu thời Trung cổ (1300-1500) chìm trong chiến tranh triền miên: Chiến tranh Trăm năm giữa Anh và Pháp, nội chiến ở Anh và Scotland, các cuộc đấu tranh giành độc lập ở Thụy Sĩ, Bohemia và Flanders, cuộc chiến chống lại sự bành trướng của Ottoman, xung đột giữa các thành bang ở Ý, cuộc chiến chống lại người Moor ở Tây Ban Nha, và cuộc xâm lược Ý của Pháp vào cuối thế kỷ 15. Giữa những biến động này, quân đội Châu Âu dần chuyển mình từ hệ thống phong kiến sang lực lượng chuyên nghiệp.
Sự Hình Thành Quân Đội Phong Kiến
Hệ thống phong kiến ở Châu Âu đặt nhà vua làm người cai trị tối cao, nắm giữ phần lớn đất đai và quyền đánh thuế. Tuy nhiên, quyền lực thực sự phân tán trong tay các quý tộc, những người được giao cai quản các vùng đất với điều kiện cung cấp quân đội bảo vệ vương quốc. Các quý tộc này, thường là nam tước, lại phân chia đất đai cho các trưởng thái ấp, những người cũng có nghĩa vụ tương tự. Mỗi thái ấp cung cấp một nhóm binh lính gọi là đoàn tùy tùng, bao gồm hiệp sĩ, cận vệ, cung thủ, và lính bộ binh.
Hình một hiệp sĩ nửa đầu thế kỷ 14
Các hạ sĩ quan (Sergeant), cấp bậc thấp hơn hiệp sĩ, cũng đóng vai trò quan trọng trong quân đội phong kiến. Họ không chỉ chiến đấu mà còn có nhiệm vụ chỉ huy lực lượng địa phương và cầm cờ hiệu của lãnh chúa. Bên cạnh đó, nhà vua còn có quyền triệu tập lực lượng dân quân (Posse Comitatus ở Anh, Herrban ở Đức, Arrière-ban ở Pháp) trong trường hợp khẩn cấp. Tuy nhiên, thời gian phục vụ của lực lượng này thường bị giới hạn, khiến việc duy trì một đội quân lớn trên chiến trường trở nên khó khăn.
Ở Bắc Ý và Flanders, nơi các thành bang giàu có nắm giữ quyền lực lớn hơn các lãnh chúa phong kiến, dân quân thành thị trở thành một lực lượng đáng gờm. Họ được trang bị và huấn luyện tốt hơn lính nông dân, và có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thành phố và các tuyến đường thương mại.
Người lính giáo với khiên tròn và nón rộng vành
Ở Tây Ban Nha, chiến tranh du kích giữa người Tây Ban Nha và người Moor dẫn đến sự phát triển của các lực lượng dân quân thành thị tương tự như ở Bắc Ý. Tuy nhiên, quyền lực hoàng gia vẫn được duy trì.
Người lính bộ binh hạng nhẹ thuộc đơn vị lính nông dân
Sự Trỗi Dậy Của Lính Đánh Thuê
Những hạn chế của hệ thống phong kiến, như thời gian phục vụ ngắn và thiếu tính kỷ luật của lính nông dân, khiến các vị chỉ huy quân sự bắt đầu thuê mướn lính đánh thuê từ cuối thế kỷ 11. Lính đánh thuê thường được trang bị tốt hơn và có kinh nghiệm chiến đấu hơn lính nông dân. Vào thế kỷ 14, lính đánh thuê trở thành lực lượng chủ yếu trong quân đội của các signori ở Bắc Ý, những người lãnh đạo các thành bang sau khi chúng từ bỏ độc lập.
Robert Rouse, bá tước xứ Watre ở Yorkshire, năm 1300.
Các băng nhóm lính đánh thuê (compagnie de ventura) xuất hiện, với quy mô và sức mạnh ngày càng tăng. Sự trỗi dậy của các băng nhóm này đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử quân sự Châu Âu, khi chiến tranh không còn là đặc quyền của giới quý tộc mà trở thành một nghề nghiệp.
Ở Anh, các vị vua Edward cũng cố gắng xây dựng lực lượng lính đánh thuê để tăng cường sức mạnh quân sự. Trong Chiến tranh Trăm năm, quân đội Anh ở Pháp chủ yếu là lính đánh thuê. Vua Edward III đã thiết lập hệ thống hợp đồng giữa nhà vua và các thủ lĩnh lính đánh thuê, một hình thức tuyển mộ quân đội chuyên nghiệp sớm lan rộng khắp Tây Âu.
Một hiệp sĩ của gia đình de Vere
Sau Chiến tranh Trăm năm, nhiều băng nhóm lính đánh thuê trở thành cướp bóc, gây ra bất ổn ở Pháp và các khu vực khác. Ở Anh, sự suy yếu của quyền lực hoàng gia và sự trỗi dậy của các đội quân tư nhân dẫn đến cuộc Chiến tranh Hoa Hồng (1455-1485).
Một hiệp sĩ của một một tư đầu thế kỷ 14
Sự Ra Đời Của Quân Đội Chính Quy
Giữa bối cảnh hỗn loạn của lính đánh thuê và quân đội phong kiến, những đội quân chính quy đầu tiên bắt đầu xuất hiện. Năm 1291, liên minh giữa ba bang Uri, Schwyz và Unterwalden ở Thụy Sĩ đánh dấu sự hình thành của một đội quân chính quy dựa trên lực lượng bộ binh nông dân. Quân đội Thụy Sĩ đã chứng minh sức mạnh của mình trong nhiều trận chiến và trở thành hình mẫu cho các quốc gia khác.
Năm 1419, Chiến tranh Hussite ở Bohemia chứng kiến sự ra đời của một đội quân chính quy khác dưới sự lãnh đạo của Jan Ziska. Ở Pháp, vua Charles VII đã tiến hành cải cách quân đội, thành lập lực lượng kỵ binh và bộ binh chính quy, được trả lương bằng tiền thuế của quốc gia.
Một loại ngựa chiến dành cho các hiệp sĩ
Cuối thế kỷ 15, Hungary, Tây Ban Nha và Đức cũng bắt đầu xây dựng quân đội chính quy. Sự phát triển của pháo binh và súng cầm tay cũng góp phần thay đổi chiến thuật quân sự và tổ chức quân đội.
Tổ chức Quân Đội
Quân đội thời Trung cổ thường được chia thành ba nhóm: Quân Tiên Phong, Quân Chủ Lực, và Quân Chống Tập Hậu. Kỵ binh được tổ chức thành các đơn vị nhỏ gọi là kỵ thương (lance), sau đó nhóm thành các đội, trung đoàn. Bộ binh bao gồm nhiều loại lính, từ lính bộ binh hạng nặng đến lính nông dân. Pháo binh, mặc dù chưa thật sự hiệu quả cho đến cuối thế kỷ 15, cũng bắt đầu được sử dụng trong chiến tranh.
Một men-at-arms bộ chiến
Kết Luận
Sự chuyển biến từ quân đội phong kiến sang lực lượng chuyên nghiệp là một quá trình dài và phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố kinh tế, chính trị và xã hội. Sự trỗi dậy của lính đánh thuê, sự hình thành của quân đội chính quy, và sự phát triển của công nghệ vũ khí đã thay đổi bộ mặt chiến tranh ở Châu Âu thời Trung cổ, đặt nền móng cho sự phát triển của quân đội hiện đại. Bài học về sự thích ứng và thay đổi trong tổ chức quân sự vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.
Tài Liệu Tham Khảo
- Wise, T., & Embleton, G. (n.d.). Medieval European Armies. Osprey Publishing.
- infernus9 (dịch). Quân đội Châu Âu thời Trung Cổ. vnsharing.net.
