Bouchot_-_Le_general_Bonaparte_au_Conseil_des_Cinq-Cents
Năm nay, Paris và nhiều trung tâm văn hóa trên thế giới cùng kỷ niệm 500 năm ngày ra đời tác phẩm “Quân Vương” (Le Prince) của Nicolas Machiavelli. Được chấp bút vào năm 1513, cuốn sách đã gây chấn động giới tư tưởng chính trị thời bấy giờ và tiếp tục là đề tài tranh luận sôi nổi cho đến tận ngày nay. Vậy điều gì đã khiến “Quân Vương” trở thành một tác phẩm “gối đầu giường” của những người cầm quyền, đồng thời cũng là đối tượng bị lên án mạnh mẽ bởi những tư tưởng tiến bộ?
Bài viết này sẽ cùng bạn đọc nhìn lại bối cảnh ra đời, nội dung chính và ảnh hưởng của “Quân Vương” đối với lịch sử chính trị thế giới, qua đó soi rọi vào lý tưởng cộng hòa mà Machiavelli theo đuổi.
Bối Cảnh Lịch Sử Và Dòng Chảy Tư Tưởng
Sinh ra và lớn lên tại Florence, Ý vào giai đoạn cuối thế kỷ 15, Nicolas Machiavelli là chứng nhân của một nước Ý đang chìm trong hỗn loạn và chia rẽ. Các quốc gia – thành phố liên tục đối đầu, xung đột nội bộ nổ ra triền miên, tạo điều kiện cho các cường quốc láng giềng như Pháp và Tây Ban Nha can thiệp. Bản thân Machiavelli, với vai trò là nhà ngoại giao của Cộng hòa Florence, đã có cơ hội quan sát và phân tích sâu sắc về thực trạng chính trị đầy biến động này.
“Quân Vương”, theo nhiều nhà nghiên cứu, chính là kết tinh của những trăn trở về vận mệnh đất nước của Machiavelli. Ông mong muốn tìm ra một mô hình nhà nước lý tưởng, đủ mạnh mẽ để thống nhất nước Ý và bảo vệ nền độc lập trước tham vọng của ngoại bang. Chính trong bối cảnh lịch sử đầy biến động ấy, tư tưởng chính trị của Machiavelli đã ra đời, vừa mang tính thực tiễn, vừa đậm chất lý tưởng.
Quân Vương: Nghệ Thuật Lãnh Đạo Và Nắm Giữ Quyền Lực
“Quân Vương” không phải là một tác phẩm triết học trừu tượng, mà là cẩm nang thực dụng về nghệ thuật lãnh đạo và nắm giữ quyền lực. Machiavelli đã mổ xẻ một cách trực diện và không né tránh những vấn đề nhạy cảm nhất trong chính trị: bản chất của quyền lực, cách thức giành được và củng cố quyền lực, mối quan hệ giữa nhà cầm quyền và người dân, vai trò của đạo đức và tôn giáo trong chính trị…
Theo Machiavelli, mục tiêu tối thượng của người cầm quyền là giữ vững quyền lực và sự ổn định của nhà nước. Để đạt được mục tiêu đó, mọi phương tiện đều có thể được sử dụng, kể cả những biện pháp cứng rắn, thậm chí tàn nhẫn.
Machiavelli cho rằng, nhà cầm quyền không nhất thiết phải là người đạo đức theo nghĩa truyền thống. Thay vào đó, họ cần phải linh hoạt, khôn ngoan và quyết đoán, biết sử dụng cả đức lẫn tài để điều hành đất nước.
“Quân Vương” đã gây ra nhiều tranh cãi bởi chủ trương tách bạch giữa đạo đức và chính trị. Theo Machiavelli, nhà nước có logic vận hành riêng, không thể bị ràng buộc bởi những quy chuẩn đạo đức thông thường. Chính chủ trương này đã khiến Machiavelli bị gán cho là kẻ “tục hóa chính trị”, “cha đẻ của chủ nghĩa độc tài”.
Lý Tưởng Cộng Hòa Trong “Quân Vương”: Hướng Đến Một Nhà Nước Của Dân
Mặc dù đề cao vai trò của người lãnh đạo, Machiavelli không cổ súy cho chế độ độc tài hay chuyên chế. Trên thực tế, ông là người ủng hộ nhiệt thành cho nền cộng hòa, một nhà nước mà quyền lực thuộc về toàn dân.
Machiavelli cho rằng, chế độ cộng hòa là mô hình nhà nước lý tưởng nhất, bởi nó cho phép người dân tham gia vào việc quản lý đất nước, từ đó hạn chế sự chuyên quyền và độc đoán. Tuy nhiên, ông cũng nhận thức rõ những hạn chế của chế độ cộng hòa, đặc biệt là sự mong manh và dễ bị tổn thương trước những mâu thuẫn nội bộ.
Ảnh Hưởng Của “Quân Vương” Đối Với Lịch Sử Chính Trị Thế Giới
Suốt 500 năm qua, “Quân Vương” đã ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy chính trị của nhiều thế hệ, từ các nhà lãnh đạo, nhà cách mạng cho đến các học giả, nhà nghiên cứu. Tác phẩm này được coi là một trong những viên gạch đầu tiên đặt nền móng cho khoa học chính trị hiện đại.
Tuy nhiên, “Quân Vương” cũng là tác phẩm gây nhiều tranh cãi nhất trong lịch sử tư tưởng chính trị. Những người ủng hộ ca ngợi Machiavelli là nhà tư tưởng hiện thực, dám nói lên sự thật trần trụi của chính trị. Trong khi đó, những người phản đối lên án ông là kẻ vô đạo đức, cổ súy cho bạo lực và độc tài.
Dù được ca ngợi hay bị lên án, không thể phủ nhận sức sống mãnh liệt của “Quân Vương” trong suốt 5 thế kỷ qua. Tác phẩm này vẫn là một tài liệu tham khảo quan trọng cho những ai muốn tìm hiểu về bản chất của quyền lực, nghệ thuật lãnh đạo và những thách thức trong việc xây dựng một nhà nước vững mạnh.
Bài Học Từ Machiavelli Cho Đến Ngày Nay
500 năm đã trôi qua kể từ ngày “Quân Vương” ra đời, thế giới đã có nhiều thay đổi to lớn. Tuy nhiên, những bài học mà Machiavelli đúc kết từ thực tiễn chính trị vẫn còn nguyên giá trị. Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều biến động khó lường, bài học về một nhà nước vững mạnh, một nhà lãnh đạo bản lĩnh và sáng suốt, một đất nước thống nhất và giàu mạnh càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Tài liệu tham khảo:
- Machiavelli, N. (2017). Quân Vương (Bản dịch của Nguyễn Hiến Lê). NXB Văn học.
- Pironet, O. (2013, November). Machiavel. Le Monde Diplomatique.
- Roux, E. (2013). Machiavel contre le machiavélisme: Raisons d’agir. Paris: Presses Universitaires de France.
