Cuộc chiến tranh thế giới thứ hai đã để lại những vết thương sâu sắc trên khắp châu Âu, và Hy Lạp là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Bên cạnh sự tàn phá về cơ sở hạ tầng và con người, Hy Lạp còn phải đối mặt với một cơn bão kinh tế mang tên siêu lạm phát, đẩy đất nước này đến bờ vực sụp đổ. Câu chuyện về cuộc chiến chống siêu lạm phát ở Hy Lạp giai đoạn hậu chiến là một minh chứng cho sự kiên cường của một dân tộc và những bài học quý giá về quản lý kinh tế trong thời kỳ khủng hoảng.
Tiền giấy Hy Lạp thời kỳ siêu lạm phát
Năm 1944, khi quân Đức rút lui và chính phủ lưu vong trở về Athens, Hy Lạp phải đối mặt với một thực tế kinh tế đáng sợ. Giá cả leo thang chóng mặt, gấp đôi chỉ sau 4,3 ngày. Mặc dù siêu lạm phát đã manh nha từ tháng 10/1943, dưới sự chiếm đóng của Đức Quốc xã, nhưng đỉnh điểm của nó lại diễn ra sau khi chính phủ Hy Lạp giành lại quyền kiểm soát đất nước. Theo nghiên cứu của Gail Makinen, giá cả tăng 13.800% trong tháng 10/1944 và 1.600% trong tháng 11/1944, đẩy người dân vào cảnh khốn cùng.
Từ sự chiếm đóng đến khủng hoảng tiền tệ
Trước chiến tranh, nền kinh tế Hy Lạp tương đối ổn định. Vào năm 1938, trung bình một tờ drachma được người dân giữ trong 40 ngày trước khi sử dụng. Tuy nhiên, đến tháng 11/1944, con số này giảm xuống chỉ còn 4 giờ. Sự mất giá nhanh chóng của đồng drachma buộc chính phủ phải liên tục in tiền với mệnh giá ngày càng lớn. Từ mức 50.000 drachma vào năm 1942, mệnh giá tiền giấy đã lên tới 100 nghìn tỷ drachma vào năm 1944, cho thấy mức độ nghiêm trọng của lạm phát.
Nỗ lực ổn định ban đầu và những thách thức
Trước tình hình nguy cấp, ngày 11/11/1944, chính phủ Hy Lạp buộc phải cải tổ tiền tệ, quy đổi 50 tỷ drachma cũ lấy 1 drachma mới. Tuy nhiên, người dân vẫn chuộng sử dụng đồng Bảng Anh cho đến giữa năm 1945. Nỗ lực bình ổn kinh tế bước đầu đạt được một số thành công nhất định. Từ tháng 1 đến tháng 5/1945, giá cả chỉ tăng 140%, thậm chí còn giảm phát 36.8% trong tháng 6/1945, khi nhà kinh tế Kyriakos Varvaressos được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Kinh tế. Ông Varvaressos đã triển khai một kế hoạch kết hợp viện trợ nước ngoài, khôi phục sản xuất trong nước và kiểm soát tiền lương, giá cả. Tuy nhiên, kế hoạch này vô tình làm trầm trọng thêm thâm hụt ngân sách, buộc ông phải từ chức vào tháng 9/1945.
Kế hoạch phục hồi của Anh và bình minh mới
Năm 1946, Anh Quốc đề xuất một kế hoạch ổn định kinh tế mới cho Hy Lạp, tập trung vào việc tăng nguồn thu thông qua bán hàng viện trợ, điều chỉnh thuế và cải thiện hệ thống thu thuế. Một Ủy ban Tiền tệ, bao gồm đại diện của Hy Lạp, Anh và Mỹ, được thành lập để giám sát quá trình này. Đến đầu năm 1947, những nỗ lực này bắt đầu cho thấy kết quả tích cực. Giá cả ổn định, niềm tin của công chúng được khôi phục và thu nhập quốc dân tăng lên, giúp Hy Lạp dần thoát khỏi vòng xoáy siêu lạm phát.
Nguyên nhân sâu xa của khủng hoảng
Nguyên nhân chính dẫn đến siêu lạm phát ở Hy Lạp bắt nguồn từ cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai. Nợ công chồng chất, thương mại bị tê liệt và bốn năm bị phe Trục chiếm đóng đã tàn phá nền kinh tế Hy Lạp. Chiến tranh đã biến thặng dư ngân sách năm 1939 thành thâm hụt khổng lồ vào năm 1940. Sản xuất công nghiệp sụt giảm do thiếu hụt nguyên liệu thô, trong khi chi tiêu quân sự tăng vọt. Chính phủ bù nhìn do Đức Quốc xã dựng lên không có chính sách thuế hiệu quả, khiến ngân sách quốc gia càng thêm kiệt quệ.
Bài học từ quá khứ
Cuộc khủng hoảng siêu lạm phát ở Hy Lạp sau Thế chiến II là một lời nhắc nhở về hậu quả tàn khốc của chiến tranh và tầm quan trọng của việc quản lý kinh tế vĩ mô. Câu chuyện này cũng cho thấy sự kiên cường của người dân Hy Lạp trong việc vượt qua khó khăn và xây dựng lại đất nước từ đống tro tàn. Bài học kinh nghiệm từ Hy Lạp vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều biến động kinh tế và chính trị.
Tài liệu tham khảo
- Makinen, Gail. The Economic Warfare Against Germany.
