Quân đội Đức tiến vào Tiệp Khắc, năm 1939
Năm 1939, trong bầu không khí u ám bao trùm châu Âu trước thềm Thế chiến thứ hai, Tiệp Khắc – một quốc gia độc lập, có chủ quyền và nằm trong top 10 cường quốc châu Âu – đã trở thành nạn nhân đầu tiên của chính sách bành trướng tàn bạo của Đức Quốc Xã. Vậy điều gì đã dẫn đến sự sụp đổ nhanh chóng và bi thảm của quốc gia Trung Âu này? Bài viết này sẽ phân tích ba nguyên nhân chính, vén màn bí mật về một trong những chương đen tối nhất trong lịch sử hiện đại.
Bóng Ma Bành Trướng Từ Quá Khứ
Ngay từ khi hình thành một nhà nước Đức thống nhất hùng mạnh vào năm 1871, tham vọng bành trướng về phía đông đã ăn sâu vào tư tưởng của giới lãnh đạo Đức. Với vị trí địa lý nằm giữa lòng châu Âu, các nhà lãnh đạo Đức luôn xem các quốc gia phía đông, bao gồm cả Tiệp Khắc, là “hàng rào an ninh” tự nhiên trước hai đối thủ truyền kiếp là Pháp và Nga.
Sau khi thâu tóm Áo một cách dễ dàng vào tháng 3/1938, Hitler chuyển hướng sang Tiệp Khắc, bất chấp sự phản đối kịch liệt từ chính các tướng lĩnh Đức. Nhận thức rõ sức mạnh quân sự đáng gờm của Tiệp Khắc, Hitler đã lên kế hoạch tỉ mỉ, sử dụng vùng Sudetenland – nơi có đông người Đức sinh sống và giàu tài nguyên – làm bàn đạp để thôn tính toàn bộ quốc gia này.
Chính Sách Nhân Nhượng Của Anh Và Pháp: “Thêm Dầu Vào Lửa”
Chính sách nhân nhượng của Anh và Pháp, dẫn đầu bởi Thủ tướng Anh Neville Chamberlain, đã vô tình “tiếp tay” cho tham vọng của Hitler. Sau Thế chiến thứ nhất, các cường quốc châu Âu kiệt quệ về kinh tế, mong muốn một nền hòa bình mong manh. Thủ tướng Chamberlain, với niềm tin mù quáng vào khả năng xoa dịu Hitler, đã chọn cách thỏa hiệp thay vì cứng rắn.
Hitler, Mussolini, Chamberlain, Daladier, và Ciano tại lễ ký Hiệp ước Munich
Kết quả là Hiệp ước Munich ra đời vào tháng 9/1938, cho phép Đức sáp nhập vùng Sudetenland, bất chấp sự phản đối của Tiệp Khắc. Hiệp ước này đã giáng một đòn chí mạng vào hệ thống phòng thủ của Tiệp Khắc, đồng thời tạo tiền lệ nguy hiểm cho sự bành trướng của Hitler sau này. Winston Churchill, lúc đó còn là một chính trị gia ít tiếng tăm, đã có lời tiên đoán đầy cay đắng: “Họ (Anh và Pháp) đã được lựa chọn giữa chiến tranh và sự sỉ nhục. Họ đã chọn sự sỉ nhục, và họ sẽ phải nhận chiến tranh!”
“Con Ngựa Thành Troy” Bên Trong Lòng Tiệp Khắc
Tuy nhiên, hai yếu tố trên chưa đủ để lý giải cho sự sụp đổ chóng vánh của Tiệp Khắc. Nguyên nhân sâu xa nhất chính là sự phân hóa nội bộ và một chính phủ yếu kém, thiếu quyết tâm bảo vệ đất nước.
Konrad Henlein, lãnh đạo đảng Sudeten gốc Đức, là một “con ngựa thành Troy” chính hiệu. Được Đức Quốc Xã hậu thuẫn, Henlein liên tục gây rối, kích động xung đột sắc tộc, tạo cớ cho Hitler can thiệp. Tổng thống Emil Hacha, nhu nhược và bạc nhược, đã đầu hàng trước sức ép của Hitler mà không hề kháng cự. Linh mục Jozef Tiso, lãnh đạo đảng Nhân dân Slovak, lại lợi dụng thời cơ để tuyên bố ly khai, biến Slovakia thành một quốc gia vệ tinh của Đức.
Sự phản bội của những kẻ này, cộng với sự chia rẽ sâu sắc giữa cộng đồng người Czech và người Slovak trong chính phủ, đã đẩy Tiệp Khắc vào vực thẳm. Mặc dù sở hữu quân đội hùng mạnh và được trang bị hiện đại bậc nhất châu Âu, Tiệp Khắc đã gục ngã mà không một tiếng súng.
Bài Học Xương Máu Về Sự Thỏa Hiệp Và Đoàn Kết Dân Tộc
Reinhard Heydrich, “kẻ đồ tể của Prague”
Số phận bi thương của Tiệp Khắc là bài học đắt giá về sự thỏa hiệp và tầm quan trọng của đoàn kết dân tộc. Sự nhân nhượng của Anh và Pháp không những không ngăn chặn được Hitler mà còn khiến ông ta thêm phần hung hăng. Trong khi đó, sự chia rẽ nội bộ đã khiến Tiệp Khắc trở thành “con mồi ngon” cho kẻ thù.
Câu chuyện về Tiệp Khắc cũng là lời cảnh tỉnh cho tất cả các quốc gia, đặc biệt là những quốc gia nhỏ bé, về tầm quan trọng của việc xây dựng một nền quốc phòng vững mạnh, một đường lối đối ngoại khôn khéo và trên hết là sự đoàn kết của toàn dân tộc trước những hiểm họa từ bên ngoài.
