Bối cảnh ra đời “làn sóng thần thánh hóa”
Giữa thập niên 1960, Trung Quốc bước vào một chương đen tối nhất trong lịch sử hiện đại: Cách mạng Văn hóa (1966-1976). Sự kiện này, khởi nguồn từ cuộc đấu tranh quyền lực nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã đẩy đất nước tỷ dân vào vòng xoáy hỗn loạn, tàn phá nghiêm trọng kinh tế, văn hóa và xã hội. Nòng cốt của Cách mạng Văn hóa là sự sùng bái cá nhân Mao Trạch Đông, đưa ông lên vị trí “thần thánh”, biến tư tưởng của ông thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động.
“Thông tri 16/5” năm 1966 của Đảng Cộng sản Trung Quốc, được xem là mồi lửa châm ngòi cho Cách mạng Văn hóa, đã mở đường cho sự sùng bái cá nhân Mao Trạch Đông lên đến đỉnh điểm. Bài phát biểu của Lâm Bưu ngày 18/5, nâng Mao lên tầm “thiên tài”, câu nói của ông “hơn cả vạn câu của chúng ta”, đã biến lãnh tụ thành đấng tối cao, không thể phản bác.
Biểu hiện của sự sùng bái
Sự sùng bái cá nhân Mao Trạch Đông len lỏi vào mọi ngõ ngách đời sống xã hội Trung Quốc thời bấy giờ.
“Hồng bảo thư” – Kinh thánh đỏ
“Mao Chủ tịch ngữ lục” (Hồng bảo thư) trở thành cuốn sách gối đầu giường, “kinh thánh” bất khả xâm phạm của mọi người dân. Hình ảnh hàng triệu bản “Hồng bảo thư” được in ấn, phát miễn phí cho người dân, những cuộc “nghênh bảo thư” long trọng cho thấy mức độ thần thánh hóa tư tưởng Mao. Mọi bài viết, từ văn chương, luận văn khoa học, đến cả những cuộc đối thoại thường ngày, đều phải trích dẫn “Mao Chủ tịch ngữ lục”.
“Ba trung thành, bốn vô hạn” – Lời thề trung thành tuyệt đối
Đỉnh điểm của sự cuồng tín là khẩu hiệu “Ba trung thành, bốn vô hạn” được Đảng Cộng sản Trung Quốc đưa ra vào mùa xuân năm 1967. “Ba trung thành” bao gồm trung thành với Mao Chủ tịch, với tư tưởng Mao Trạch Đông và với đường lối cách mạng của ông. “Bốn vô hạn” thể hiện sự “nhiệt tâm vô hạn, tín ngưỡng vô hạn, sùng bái vô hạn, trung thành vô hạn” với Mao.
Những khẩu hiệu này, cùng với “điệu múa trung thành”, việc treo chân dung Mao trong mỗi gia đình, đã biến sự sùng bái cá nhân thành một thứ tôn giáo, với Mao Trạch Đông là thần tượng bất khả xâm phạm.
Hậu quả của sự sùng bái
Sự sùng bái cá nhân Mao Trạch Đông đã gây ra những hậu quả nặng nề cho Trung Quốc.
Thảm kịch của thanh niên trí thức
Cuộc vận động “thanh niên trí thức lên núi xuống làng”, bắt đầu từ năm 1968, là một ví dụ điển hình cho sự tàn phá của Cách mạng Văn hóa và sự sùng bái mù quáng. Hơn 16 triệu thanh niên trí thức bị ép buộc rời bỏ thành phố, về nông thôn “tiếp thu tái giáo dục”.
Họ, từng hừng hực khí thế “vì lý tưởng của Đảng”, đã phải đối mặt với cuộc sống khắc nghiệt, lao động cật lực và bị khai thác dưới danh nghĩa “học tập bần nông”.
Bài học lịch sử về sự sùng bái cá nhân
Sự sùng bái cá nhân Mao Trạch Đông trong Cách mạng Văn hóa là một bài học đau xót về sự nguy hiểm của việc tập trung quyền lực tuyệt đối và thần thánh hóa lãnh tụ. Nó cho thấy rõ sự mong manh của một xã hội khi mọi giá trị đạo đức, luân lý đều bị xóa bỏ để nhường chỗ cho sự sùng bái mù quáng.
Bài học này vẫn còn nguyên giá trị trong thời đại ngày nay, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của tư duy phản biện, sự tham gia của người dân vào quá trình ra quyết định và xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng.
