Phim Thái Bình Thiên Quốc (1998)Cảnh trong phim Thái Bình Thiên Quốc (1998)
Trung Hoa thế kỷ 19 chìm trong khủng hoảng trầm trọng, triều đình Mãn Thanh suy yếu, nạn tham nhũng tràn lan, đời sống nhân dân lầm than. Giữa bối cảnh ấy, một phong trào nông dân mang màu sắc tôn giáo bùng nổ dữ dội, thách thức quyền lực của triều đình và làm rung chuyển đế chế rộng lớn. Đó là Thái Bình Thiên Quốc, cuộc khởi nghĩa kéo dài gần 15 năm, ghi dấu ấn đậm nét trong lịch sử Trung Hoa.
Bối Cảnh Ra Đời Của Một Vương Triều Mới
Chiến tranh Nha phiến (1839-1842) là giọt nước tràn ly đẩy xã hội Trung Hoa vào khủng hoảng trầm trọng. Nền kinh tế kiệt quệ, tài nguyên cạn kiệt, nhân dân oằn mình gánh chịu sưu cao thuế nặng, bần cùng hóa đến cùng cực. Uy tín của triều đình Mãn Thanh sụp đổ, lòng dân oán hận dâng cao. Các cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra khắp nơi, như nấm mọc sau mưa, báo hiệu một cơn bão tố chính trị sắp bùng nổ.
Bản đồ các cuộc nổi dậy của Thái Bình Thiên QuốcBản đồ các cuộc nổi dậy của Thái Bình Thiên Quốc
Giữa bối cảnh đầy biến động, Hồng Tú Toàn (1814-1864), một trí thức nghèo thất bại trong khoa cử, xuất hiện với một sứ mệnh mới. Sau những lần thi hỏng và một cơn bạo bệnh, Hồng Tú Toàn tuyên bố mình được Thượng Đế chọn làm Thiên Vương, em trai của Jesus, có nhiệm vụ cứu rỗi thế giới. Ông sáng lập ra Bái Thượng Đế Hội, kết hợp tư tưởng Cơ đốc giáo với các yếu tố truyền thống Trung Hoa, thu hút đông đảo nông dân bần cùng, công nhân thất nghiệp và các tầng lớp bất mãn khác.
Từ Núi Rừng Quảng Tây Đến Cố Đô Nam Kinh
Năm 1850, Bái Thượng Đế Hội phát động khởi nghĩa tại Kim Điền, huyện Quế Bình, tỉnh Quảng Tây. Hồng Tú Toàn tự xưng là Thiên Vương, thiết lập niên hiệu Thái Bình Thiên Quốc, đặt ra các chức vụ và ban bố các chính sách mới. Quân Thái Bình với kỷ luật nghiêm minh, tinh thần chiến đấu cao, nhanh chóng đánh bại quân triều đình, chiếm lĩnh nhiều vùng rộng lớn ở Quảng Tây.
Tháng 1 năm 1851, Hồng Tú Toàn chính thức xưng Vương, đặt quốc hiệu là Thái Bình Thiên Quốc. Ông phong cho các tướng lĩnh thân cận là Dương Tú Thanh, Tiêu Triều Quý, Phùng Vân Sơn, Vi Chính, Thạch Đạt Khai làm Đông Vương, Tây Vương, Nam Vương, Bắc Vương và Dực Vương, chia nhau cai quản các vùng đất.
Regaining the Provincial Capital of Ruizhou*Quân Thái Bình Thiên Quốc tái chiếm tỉnh lỵ](https://nghiencuulichsu.com/wp-content/uploads/2013/11/regaining_the_provincial_capital_of_ruizhou.jpg?w=551&h=241)
Quân Thái Bình nhanh chóng tiến lên phía bắc, đánh chiếm các tỉnh Hồ Nam, Hồ Bắc, An Huy, Giang Tây. Tháng 3 năm 1853, họ chiếm được Nam Kinh, đổi tên thành Thiên Kinh, chọn làm kinh đô. Việc chiếm được Nam Kinh, cố đô của nhà Minh, là một thắng lợi vang dội, khẳng định sức mạnh của quân Thái Bình.
Thăng Trầm Của Một Cuộc Khởi Nghĩa Nông Dân
Sau khi chiếm được Nam Kinh, quân Thái Bình chia làm hai đạo, một đạo tiến đánh Bắc Kinh, một đạo tiến về phía tây.
Cuộc Bắc phạt do Lâm Phượng Tường và Lý Khai Phương chỉ huy ban đầu tiến triển thuận lợi. Họ đánh chiếm nhiều thành trì, tiến sát đến Thiên Tân, uy hiếp Bắc Kinh. Tuy nhiên, do lực lượng mỏng, đường tiếp tế dài, lại gặp phải sự chống trả quyết liệt của quân triều đình, đặc biệt là lực lượng kỵ binh Mông Cổ của Tăng Cách Lâm Thấm, cuộc Bắc phạt thất bại.
Quân Thái Bình Thiên Quốc tấn công Vũ Xương
Cuộc Tây chinh do Hồ Dĩ Quang và Lại Hán Anh chỉ huy cũng không đạt được mục tiêu. Họ tái chiếm An Khánh, tiến vào Giang Tây, Hồ Bắc, Hồ Nam, nhưng không thể đánh bại quân triều đình.
Trong lúc quân Thái Bình sa lầy trong các cuộc chiến, nội bộ Thiên Kinh lại xảy ra mâu thuẫn. Dương Tú Thanh, Đông Vương, ngày càng lộng quyền, muốn soán ngôi Thiên Vương. Năm 1856, Vi Chính, Bắc Vương, liên kết với Tần Nhật Cương, Yên Vương, giết chết Dương Tú Thanh. Sau đó, Thạch Đạt Khai, Dực Vương, can thiệp, Vi Chính bị giết. Thạch Đạt Khai bất mãn với Thiên Vương, dẫn quân ly khai, tự lập một lực lượng riêng.
Những cuộc nội chiến liên tiếp làm suy yếu nghiêm trọng quân Thái Bình. Nhân cơ hội đó, triều đình Mãn Thanh tập trung lực lượng, phản công quyết liệt.
Sự Xuất Hiện Của Tăng Quốc Phiên Và Tương Quân
Năm 1853, Tăng Quốc Phiên, một quan lại nhà Thanh, được giao nhiệm vụ tổ chức và huấn luyện Tương Quân, một lực lượng quân sự mới, để chống lại quân Thái Bình. Tương Quân được tuyển chọn kỹ lưỡng từ những thanh niên nông thôn khỏe mạnh, có tinh thần kỷ luật cao, được trang bị vũ khí hiện đại và được huấn luyện bài bản theo phương pháp phương Tây.
Tăng Quốc Phiên áp dụng chiến lược “vây hãm, cô lập, tiêu diệt” để đánh bại quân Thái Bình. Ông cho xây dựng hệ thống phòng ngự vững chắc, chặn đứng đường tiến quân của quân Thái Bình, cắt đứt nguồn lương thực và tiếp viện, đồng thời cho quân tiến hành các cuộc tấn công quy mô nhỏ, tiêu hao dần sinh lực địch.
Từ Thắng Lợi Đến Suy Vong
Năm 1856, Tương Quân đánh bại quân Thái Bình, chiếm lại Vũ Xương, Hán Dương, Hán Khẩu. Năm 1861, họ chiếm được An Khánh, căn cứ quan trọng của quân Thái Bình ở thượng du sông Trường Giang.
Quân Thái Bình Thiên Quốc trong trận chiến
Lý Tú Thành, một tướng lĩnh tài năng của quân Thái Bình, cố gắng khôi phục tình thế. Ông dẫn quân chiếm được Hàng Châu, Thiệu Hưng, Ninh Ba ở Chiết Giang, uy hiếp Thượng Hải. Tuy nhiên, ông không thể đánh bại Tương Quân và lực lượng quân sự do các cường quốc phương Tây hỗ trợ triều đình Mãn Thanh.
Năm 1864, Tương Quân vây hãm Thiên Kinh. Sau nhiều tháng chiến đấu ác liệt, thành bị phá. Hồng Tú Toàn tự sát, con là Hồng Thiên Quý Phúc bị bắt và bị xử tử. Cuộc khởi nghĩa Thái Bình Thiên Quốc chấm dứt.
Di Sản Của Thái Bình Thiên Quốc
Thái Bình Thiên Quốc là một cuộc khởi nghĩa nông dân quy mô lớn, kéo dài nhất và gây tổn thất nặng nề nhất cho triều đình Mãn Thanh. Tuy thất bại, nhưng nó đã để lại nhiều di sản cho lịch sử Trung Hoa:
- Làm suy yếu nghiêm trọng triều đình Mãn Thanh: Cuộc khởi nghĩa làm kiệt quệ tài chính, quân sự của triều đình, góp phần đẩy nhanh sự sụp đổ của chế độ phong kiến.
- Góp phần thúc đẩy cải cách quân sự: Sự thất bại của quân triều đình trước Thái Bình Thiên Quốc buộc nhà Thanh phải cải cách quân đội, hình thành các lực lượng quân sự địa phương kiểu mới như Tương Quân, Hoài Quân.
- Đặt ra vấn đề về sự phân biệt đối xử sắc tộc: Cuộc khởi nghĩa của người Hán chống lại triều đại Mãn Thanh làm nổi bật mâu thuẫn sắc tộc trong xã hội Trung Quốc.
- Gây ảnh hưởng đến các phong trào cách mạng sau này: Thái Bình Thiên Quốc là nguồn cảm hứng cho các phong trào cách mạng dân tộc và dân chủ sau này ở Trung Quốc.
Bản đồ các vùng bị ảnh hưởng bởi cuộc khởi nghĩa Thái Bình Thiên Quốc
Mặc dù thất bại, Thái Bình Thiên Quốc vẫn là một chương bi tráng trong lịch sử đấu tranh của nhân dân Trung Quốc, thể hiện khát vọng về một xã hội công bằng, bình đẳng.
