Rạng sáng ngày 19 tháng 11 năm 1942, trong cái lạnh cắt da cắt thịt của mùa đông nước Nga, binh lính Romania thuộc Tập đoàn quân số 3 run rẩy trong chiến hào dọc theo bờ nam sông Don. Những bộ quân phục mùa đông ít ỏi không đủ để chống chọi với cái lạnh thấu xương. Hai tháng trời đóng quân tại đây, họ là lực lượng bảo vệ sườn trái cho Tập đoàn quân số 6 của Đức – những người anh em đang sa lầy trong trận chiến khốc liệt với Hồng quân tại thành phố Stalingrad đổ nát về phía đông nam.
Mùa thu dịu dàng đã qua nhường chỗ cho mùa đông lạnh giá. Những bông tuyết đầu tiên đã phủ trắng đỉnh boongke và lô cốt từ ngày 16 tháng 11. Đến đêm 18, tuyết rơi dày đặc hơn, và bình minh ngày 19 bị che khuất sau màn sương mù dày đặc.
Binh lính Romania trên chiến trường miền Nam nước Nga, 1942
Cuộc tấn công bất ngờ và sự sụp đổ của quân đội Romania
7 giờ 30 phút sáng, âm thanh rít lên khủng khiếp của những quả đạn Katyusha xé toạc màn sương, báo hiệu cho cuộc tấn công như vũ bão của Hồng quân Liên Xô. 3.500 khẩu pháo và súng cối hạng nặng đồng loạt khai hỏa, dội xuống chiến tuyến của Tập đoàn quân số 3 Romania một cơn mưa thép.
Xuất phát từ Serafimovich, quân đội Liên Xô dưới sự chỉ huy của tướng Nikolai Vatutin tràn qua sông Don, tấn công vào khu vực do Tập đoàn quân số 3 Romania trấn giữ. Do dàn trải lực lượng mỏng trên chiến tuyến quá rộng, lại yếu thế hơn hẳn về quân số và trang bị, quân đội Romania nhanh chóng tan vỡ. Chỉ sau một ngày giao tranh ác liệt, Phương diện quân Tây Nam của Liên Xô đã tiến sâu từ 25 đến 35 km, xé toạc một lỗ hổng lớn trên phòng tuyến của quân Trục.
Bản đồ chiến dịch Sao Thiên Vương
Cùng thời điểm, ở phía nam Stalingrad, Phương diện quân Stalingrad của Liên Xô cũng mở cuộc tấn công dồn dập vào các vị trí của Tập đoàn quân số 4 Romania tại khu vực hồ Shasha. Lực lượng phòng thủ của Romania tại đây, chủ yếu là bộ binh, cũng nhanh chóng sụp đổ trước sức tấn công mãnh liệt của Hồng quân.
Sau khi chọc thủng tuyến phòng ngự của quân Trục, các đơn vị xe tăng và cơ giới tinh nhuệ của Liên Xô từ hai mũi tấn công phía bắc và nam Stalingrad đã tiến hành cuộc hợp vây thần tốc. Chỉ trong vòng 4 ngày, đến ngày 23 tháng 11, họ đã gặp nhau tại thị trấn Kalach, khóa chặt vòng vây quanh Tập đoàn quân số 6 của Đức cùng một phần Tập đoàn quân số 4 Romania.
Đối với quân đội Romania, những ngày sau đó là chuỗi ngày ác mộng. Bị bao vây, thiếu thốn đủ bề, họ phải chống đỡ những đợt tấn công dồn dập của Hồng quân. Ước tính, từ ngày 19 tháng 11 năm 1942 đến ngày 2 tháng 2 năm 1943, hơn 158.000 binh sĩ Romania đã thương vong, trong đó rất nhiều người đã ngã xuống trong chiến đấu hoặc chết vì đói rét.
Sai lầm của quân Đức và lời cảnh báo bị phớt lờ
Một câu hỏi được đặt ra: Tại sao quân Đức, với hệ thống tình báo và khả năng quân sự vượt trội, lại không thể lường trước được cuộc tấn công của Liên Xô và có biện pháp phòng bị hiệu quả? Và tại sao họ lại phớt lờ những cảnh báo từ chính đồng minh Romania của mình?
Sự thật là, quân Đức đã nhận được rất nhiều cảnh báo về một cuộc tấn công lớn sắp xảy ra của Liên Xô. Ngay từ đầu tháng 10, Tập đoàn quân số 3 Romania đã báo cáo về việc phát hiện các hoạt động tập kết quân đội và phương tiện chiến tranh đáng ngờ của Liên Xô ở phía bên kia sông Don, đặc biệt là tại khu vực đầu cầu Serafimovich. Tuy nhiên, do quá tập trung vào việc đánh chiếm Stalingrad, quân Đức đã bỏ qua những cảnh báo này.
Thậm chí ngay cả khi tình báo Đức nhận định rằng cuộc tấn công của Liên Xô sẽ nhắm vào Cụm tập đoàn quân Trung tâm ở phía bắc, một số sĩ quan Đức tại mặt trận Stalingrad cũng đã nhìn thấy nguy cơ tiềm ẩn từ các vị trí phòng thủ yếu kém của quân Romania.
Tuy nhiên, do tâm lý chủ quan và tin tưởng vào sức mạnh của mình, Bộ chỉ huy Đức đã không có hành động kịp thời để củng cố tuyến phòng thủ, gián tiếp đẩy quân đội Romania vào thảm họa.
Bài học đắt giá về sự chủ quan và thiếu tin tưởng
Thảm kịch của quân đội Romania tại Stalingrad là một trong những minh chứng rõ nét nhất cho sự tàn khốc của chiến tranh và bài học đắt giá về sự chủ quan, thiếu tin tưởng trong liên minh quân sự. Nó cho thấy rằng, sự thiếu sót trong việc đánh giá tình hình, phớt lờ cảnh báo từ đồng minh và tâm lý tự mãn có thể dẫn đến những hậu quả thảm khốc.
Đối với Romania, thất bại tại Stalingrad là một đòn giáng mạnh vào tâm lý quân đội và lòng tin của người dân vào cuộc chiến. Nó cũng góp phần thúc đẩy làn sóng phản đối tham chiến và tạo điều kiện cho chính phủ Romania thay đổi lập trường, quay sang chống lại Đức Quốc xã vào năm 1944.
