Sau 65 năm kể từ khi Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long (1010), các triều vua Lý đã xây dựng Đại Việt trở thành một quốc gia hùng mạnh, thịnh vượng. Kinh đô Thăng Long trở thành trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa, thu hút nhân tài và của cải từ khắp nơi đổ về. Trên trường quốc tế, Đại Việt khẳng định vị thế vững chắc của mình, đặc biệt là sau chiến thắng vang dội trước liên quân Tống-Chiêm-Chân Lạp vào năm 1076.
Tuy nhiên, ít ai biết rằng, sau mốc son chói lọi 1076, Đại Việt tiếp tục phải đối mặt với một đối thủ sừng sỏ khác đến từ phương Nam – Đế chế Chân Lạp hùng mạnh dưới thời vua Suryavarman II. Vị hoàng đế đầy tham vọng này đã nhiều lần đem quân xâm lược Đại Việt nhằm mục đích bành trướng lãnh thổ, gieo rắc nỗi kinh hoàng cho cả khu vực Đông Nam Á.
Bối Cảnh Lịch Sử Trước Cuộc Đụng Độ Đại Việt – Chân Lạp
Liên Minh Mong Manh Và Đại Thắng 1076 Của Đại Việt
Cuối thế kỷ 11, đầu thế kỷ 12, cục diện chính trị Đông Nam Á có nhiều biến động. Đại Việt dưới triều Lý đang trên đà phát triển thịnh vượng, trong khi đó, Chân Lạp sau một thời gian nội chiến đã dần hồi phục và trở thành một đế quốc hùng mạnh.
Năm 1076, nhà Tống liên kết với Chiêm Thành và Chân Lạp, tạo thành một liên minh hùng mạnh nhằm mục tiêu xâm lược Đại Việt. Tuy nhiên, sự liên kết này chỉ mang tính hình thức, bởi lẽ mỗi nước đều có toan tính riêng.
Bản đồ các vương quốc Đông Nam Á khoảng thế kỷ 11 – 12
Quân Tống là lực lượng chủ chốt trong cuộc xâm lược này. Mang trong mình tham vọng báo thù sau những thất bại trước đó, nhà Tống quyết tâm dốc toàn lực để thôn tính Đại Việt. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo tài ba của Lý Thường Kiệt, quân dân Đại Việt đã chiến đấu anh dũng, lập nên chiến thắng vang dội ở phòng tuyến Như Nguyệt, buộc quân Tống phải rút lui trong nhục nhã.
Sự Trỗi Dậy Của Đế Chế Chân Lạp Và Tham Vọng Của Suryavarman II
Sau cuộc chiến 1076, mối quan hệ giữa Đại Việt và Chân Lạp vẫn được duy trì ở mức hòa hiếu. Tuy nhiên, sự trỗi dậy của Suryavarman II đã làm thay đổi cục diện. Lên ngôi vua vào năm 1113, Suryavarman II đã chèo lái Chân Lạp trở thành một thế lực đáng gờm, liên tục bành trướng lãnh thổ bằng các cuộc chinh phạt đẫm máu.
Dưới triều đại của Suryavarman II, Angkor Wat – một trong những công trình kiến trúc tôn giáo đồ sộ và ấn tượng nhất của nhân loại – đã được xây dựng.
Angkor Wat – Niềm tự hào của kiến trúc Khmer
Không dừng lại ở đó, Suryavarman II còn hướng tham vọng của mình đến các vương quốc láng giềng. Vương quốc Haripunjaya (miền Trung Thái Lan), một phần lãnh thổ của vương quốc Pagan (Myanmar), Grahi (tỉnh Nakhon Si Thammarat, Thái Lan), và nhiều vùng đất của Chiêm Thành đã lần lượt bị Suryavarman II thôn tính.
map of khmer empire 12th-13th century
Bản đồ Đế chế Khmer vào thế kỷ 12 – 13
Việc liên tục bành trướng lãnh thổ bằng vũ lực đã biến Chân Lạp thành một đế chế hùng mạnh với diện tích gấp 10 lần Đại Việt, đồng thời biến Suryavarman II thành một mối đe dọa thường trực đối với các quốc gia láng giềng, trong đó có Đại Việt.
Những Cuộc Xâm Lược Đại Việt Của Suryavarman II
Cuộc Xâm Lược Lần Thứ Nhất (1128)
Năm 1127, sau khi vua Lý Nhân Tông băng hà, Lý Thần Tông – khi đó mới 12 tuổi – lên nối ngôi. Nhân cơ hội Đại Việt đang trong thời kỳ bất ổn bởi sự thay đổi ngôi vua, Suryavarman II đã điều động một lực lượng hùng hậu gồm 2 vạn quân, tấn công vào vùng Ba Đầu (Nghệ An) vào ngày 29 tháng Giêng năm 1128.
Mặc dù còn nhỏ tuổi, nhưng Lý Thần Tông đã thể hiện được khí phách của một vị vua. Ông nghe theo di huấn của cha, tin tưởng giao trọng trách cho Thái phó Lý Công Bình – một vị tướng tài ba, dày dạn kinh nghiệm – để dẹp giặc. Chỉ trong vòng chưa đầy 2 tháng, Lý Công Bình đã đánh tan quân Chân Lạp, bắt sống chủ tướng và nhiều binh lính. Tháng 3 năm 1128, Lý Công Bình khiến 169 tù binh Chân Lạp về kinh đô Thăng Long.
Những Lần Giao Tranh Sau Đó Và Cuộc Thân Chinh Định Mệnh (1150)
Thất bại trong lần đầu tiên xâm lược Đại Việt không khiến Suryavarman II từ bỏ tham vọng. Trong khoảng thời gian từ năm 1128 đến năm 1150, Suryavarman II liên tiếp phát động 3 cuộc tấn công vào Đại Việt, cụ thể là vào các năm 1132, 1137 và 1150.
Tuy nhiên, cả ba lần tấn công này đều bị quân đội Đại Việt anh dũng đánh bại. Các vị tướng tài ba như Nguyễn Hà Viêm, Dương Ổ, Lý Công Bình đã lần lượt được vua Lý Thần Tông tin tưởng giao phó trọng trách, góp phần bảo vệ vững chắc vùng biên cương phía Nam của Đại Việt.
Cuộc xâm lược vào năm 1150 là lần cuối cùng Suryavarman II đem quân tấn công Đại Việt. Lần này, Suryavarman II đích thân dẫn quân tấn công Đại Việt. Lực lượng Chân Lạp không chỉ có bộ binh, mà còn có cả thủy binh và tượng binh hùng mạnh.
Tuy nhiên, đây lại là một quyết định sai lầm của vị vua đầy tham vọng. Quân Chân Lạp khi đó đã bị suy yếu sau nhiều năm chinh chiến liên miên và cuộc hành quân dài đến Đại Việt. Hơn nữa, do gặp phải nắng nóng kéo dài, dịch bệnh hoành hành, quân Chân Lạp đã bị thiệt hại nặng nề khi đến núi Vụ Thấp (huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh). Đại Việt sử ký toàn thư ghi chép: “Tháng 9, người Chân Lạp cướp châu Nghệ An, đến núi Vụ Thấp gặp nắng nóng ẩm thấp, phần nhiều chết vì lam chướng bèn tự tan vỡ”.
Nhiều khả năng, Suryavarman II đã bỏ mạng trong chính lần thân chinh này. Cái chết của Suryavarman II đã đặt dấu chấm hết cho tham vọng bành trướng lãnh thổ về phương Bắc của Đế chế Chân Lạp.
Kết Luận
Những cuộc xâm lược Đại Việt của Suryavarman II là minh chứng rõ nét cho tham vọng bành trướng lãnh thổ của vị vua này. Tuy nhiên, trước ý chí kiên cường, tinh thần anh dũng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc của quân và dân Đại Việt, những toan tính ấy đã hoàn toàn bị đập tan.
Bài học lịch sử về cuộc đối đầu giữa Đại Việt và Chân Lạp thời kỳ này vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Sự kiên định, bất khuất của cha ông ta trong sự nghiệp giữ nước là tấm gương sáng cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau noi theo.
