Hàng ngồi từ trái qua phải: Muammar Gaddafi của Libya, Yasser Arafat của Palestine, Abdel Nasser của Ai Cập và vua Hussein của Jordan trong cuộc đàm phán ở Cairo.
“Tháng 9 đen” thường gợi nhắc đến vụ thảm sát chấn động tại Olympic Munich năm 1972. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, đó là hệ quả của một sự kiện bi thương khác cũng mang tên gọi ấy, diễn ra trước đó hai năm tại Jordan. Sự kiện “Tháng 9 đen” năm 1970 không chỉ là cuộc chiến đẫm máu giữa Jordan và Palestine, mà còn hé lộ bức tranh địa chính trị phức tạp của Trung Đông, nơi những xung đột sắc tộc, tôn giáo và quyền lực đan xen, tạo nên một vòng xoáy bất ổn định. Bài viết này sẽ đưa bạn đọc trở lại những ngày tháng đen tối ấy, tìm hiểu nguyên nhân, diễn biến và hậu quả của sự kiện, đồng thời lý giải tại sao Israel – quốc gia tưởng chừng bị bao vây – lại có được vị thế vững chắc đến vậy.
Jordan và Vấn Đề Người Palestine: Từ Đồng Minh Trở Thành Kẻ Thù
Câu chuyện bắt đầu từ năm 1948, khi cuộc chiến Arab-Israel lần thứ nhất nổ ra, dẫn đến làn sóng di cư của người Palestine vào Bờ Tây sông Jordan. Đến năm 1951, Jordan sáp nhập khu vực này, trao quyền bình đẳng cho người Palestine với hy vọng ổn định tình hình và tạo lá chắn chống lại Israel.
Tuy nhiên, Chiến tranh Sáu Ngày năm 1967 đã thay đổi mọi thứ. Jordan mất Bờ Tây vào tay Israel, kéo theo đó là dòng người Palestine tị nạn tràn vào lãnh thổ. Sự hiện diện ồ ạt của người tị nạn Palestine, cùng với hoạt động ngày càng mạnh mẽ của các nhóm vũ trang Palestine, đã tạo ra áp lực lớn lên xã hội Jordan. Các trại tị nạn trở thành “vùng cấm địa” nằm ngoài tầm kiểm soát của chính phủ, tiềm ẩn nguy cơ bất ổn.
Mâu Thuẫn Leo Thang: Từ Karameh Đến Thỏa Thuận 7 Điểm
Mâu thuẫn giữa Jordan và người Palestine ngày càng sâu sắc, đỉnh điểm là Trận Karameh năm 1968. Dù quân đội Jordan và du kích Palestine phối hợp đẩy lùi cuộc tấn công của Israel, chiến thắng này lại tạo điều kiện cho Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) do Yasser Arafat lãnh đạo củng cố quyền lực.
PLO lợi dụng chiến thắng Karameh để đưa ra những yêu sách vô lý, biến Jordan thành căn cứ địa cho cuộc chiến chống Israel. Sự kiêu ngạo của PLO khiến vua Hussein của Jordan buộc phải có những biện pháp cứng rắn. Năm 1969, ông bí mật tìm kiếm sự ủng hộ từ Mỹ, đặt nền móng cho cuộc đối đầu sau này.
Tháng 9 Đen: Cơn Thịnh Nộ Của Sư Tử
Năm 1970, PLO ngày càng trở nên ngang ngược, thách thức trực tiếp chính quyền Jordan. Vua Hussein, với sự ủng hộ của Mỹ, quyết tâm giải quyết dứt điểm vấn đề Palestine.
Tháng 9 năm đó, quân đội Jordan mở chiến dịch quân sự tấn công các căn cứ PLO trên lãnh thổ. Cuộc chiến diễn ra ác liệt trên đường phố Amman và các thành phố lớn khác, cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người. PLO gần như bị đánh bại, Arafat phải cầu cứu sự can thiệp của Syria.
Sự can thiệp của Syria càng khiến tình hình thêm phức tạp. Hoa Kỳ và Israel không thể ngồi yên. Hải quân Mỹ áp sát bờ biển Syria, trong khi không quân Israel oanh tạc Damascus, buộc Syria phải rút lui. PLO, bị bỏ rơi, chấp nhận ngừng bắn và rút khỏi Jordan.
Hậu Tháng 9 Đen: Vết Thương Chưa Lành Và Vòng Vây Ảo Ảnh
Tháng 9 đen kết thúc với phần thắng thuộc về Jordan, nhưng để lại những hệ lụy lâu dài: PLO bị đẩy sang Lebanon, châm ngòi cho cuộc nội chiến tại quốc gia này. Còn tại Jordan, sự kiện này củng cố quyền lực của vua Hussein, đồng thời khẳng định mối quan hệ mật thiết giữa Jordan và Mỹ.
Bản đồ các mũi tấn công của Syria vào Jordan tháng 9 năm 1970
Tháng 9 đen cũng hé lộ một thực tế: Israel, dù bị bao quanh bởi các quốc gia Arab, lại không thực sự nằm trong vòng vây. Jordan và Ai Cập, hai quốc gia có đường biên giới dài nhất với Israel, lại là những đối tác quan trọng của Mỹ. Quan hệ hòa bình với Jordan và Ai Cập đã tạo ra “vành đai an toàn” cho Israel, giúp quốc gia này tập trung nguồn lực đối phó với các mối đe dọa khác.
Kết Luận
Sự kiện Tháng 9 đen là minh chứng rõ nét cho sự bất ổn và phức tạp của chính trị Trung Đông. Những xung đột, dù bắt nguồn từ đâu, đều để lại những hậu quả nặng nề.
Hơn nữa, sự kiện này còn cho thấy, bản đồ địa lý không phản ánh đầy đủ bức tranh địa chính trị. Mối quan hệ phức tạp giữa các quốc gia, sự can dự của các cường quốc và những toan tính chiến lược mới là yếu tố quyết định đến sự tồn vong của mỗi quốc gia.
