Trong lịch sử quân sự Trung Hoa, Thiết Phù Đồ nổi lên như một đơn vị thiết kỵ hùng mạnh bậc nhất, góp phần tạo nên những chiến thắng vang dội cho Kim quốc trong suốt thế kỷ 12. Được trang bị những bộ giáp nặng nề nhất và tinh thông chiến thuật tấn công chớp nhoáng, Thiết Phù Đồ gieo rắc nỗi kinh hoàng cho kẻ thù trên khắp vùng đất phía Bắc Trung Quốc.
Từ Vùng Đất Cát Lầm Đến Xưng Bá Phương Bắc
Câu chuyện về Thiết Phù Đồ phải bắt đầu từ sự trỗi dậy đầy ngoạn mục của Kim quốc, một vương quốc hùng mạnh được thành lập bởi người Nữ Chân ở vùng đất Cát Lâm và Hắc Long Giang ngày nay. Vào đầu thế kỷ 12, dưới sự lãnh đạo của vị thủ lĩnh tài ba Hoàn Nhan A Cốt Đả, người Nữ Chân đã thống nhất các bộ lạc, vùng lên lật đổ ách thống trị của nhà Liêu (Khiết Đan) và thành lập nên nhà Kim vào năm 1115.
Hoàn Nhan A Cốt Đả
Hoàn Nhan A Cốt Đả – Vị vua khai quốc của nhà Kim
Truyền thuyết kể rằng, tên gọi “Kim” (vàng) bắt nguồn từ tên dòng sông Anchuhu (có nghĩa là vàng) – nơi khởi phát của bộ tộc Hoàn Nhan. Cũng có giả thuyết cho rằng, cái tên này thể hiện tham vọng trường tồn của A Cốt Đả, đối lập với nhà Liêu hùng mạnh với biểu tượng là sắt.
Với đội quân thiết kỵ thiện chiến, người Nữ Chân dưới trướng A Cốt Đả nhanh chóng đánh bại nhà Liêu. Đặc biệt, chiến thắng vang dội trước quân Tống trong liên minh “Hải thượng chi minh” năm 1121 đã giúp nhà Kim kiểm soát hoàn toàn lãnh thổ của Liêu, buộc tàn quân phải chạy về phía Tây.
Kim diệt Liêu cùng Bắc Tống hình thế đồ
Bản đồ quá trình diệt Liêu và đánh Bắc Tống của nhà Kim
Sau khi A Cốt Đả qua đời (1125), nhà Kim xé bỏ hiệp ước, phát động chiến tranh xâm lược nhà Tống. Trước sức kháng cự mạnh mẽ của quân Tống với những khối bộ binh được trang bị hỏa khí cùng chiến thuật phòng thủ vững chắc, Tứ hoàng tử Ngột Truật, một vị tướng tài ba của Kim quốc, đã cho thành lập một đội quân thiết kỵ tinh nhuệ với tên gọi “Thiết Phù Đồ”.
Thiết Phù Đồ – “Binh Đoàn Sắt” Trên Chiến Trường
Thiết Phù Đồ được Ngột Truật xây dựng như một mũi dùi thép, một đơn vị tiên phong với nhiệm vụ chọc thủng đội hình và làm giảm nhuệ khí chiến đấu của quân địch.
Phong cách chiến đấu của Thiết Phù Đồ được cho là chịu ảnh hưởng từ đội kỵ binh “Thiết Dao Tử” của Tây Hạ, nổi tiếng với khả năng hành quân thần tốc và những đợt tấn công chớp nhoáng như sấm sét.
Tuy nhiên, khác với “Thiết Dao Tử” với trang bị giáp ở mức độ trung bình, Thiết Phù Đồ được trang bị những bộ giáp nặng, bao phủ toàn thân từ đầu đến chân, chỉ chừa lại hai mắt và bàn tay để chiến đấu, tương tự như những kỵ binh cataphract của Ba Tư thời kỳ cổ đại.
Cận cảnh Thiết Phù Đồ
Họ được trang bị giáp lamellar – một loại giáp được kết cấu từ nhiều mảnh kim loại nhỏ và giáp bông dày, giúp bảo vệ tối đa cho cả người và ngựa trước các đòn tấn công của đối phương.
Vũ khí của Thiết Phù Đồ cũng rất đa dạng, bao gồm thương, chùy, cung tên, đao, và đôi khi là cả thang dây, xẻng, rìu để thực hiện các nhiệm vụ đặc biệt trên chiến trường.
Chiến Thuật Tấn Công Của Thiết Phù Đồ
Theo ghi chép của Triệu Ngạn Vệ, một sử gia nhà Tống, Thiết Phù Đồ thường tấn công theo đội hình hình tam giác, lao thẳng vào đội hình quân địch với tốc độ cao. Sau đó, họ tỏa ra, bao vây và tìm cơ hội tấn công lần nữa. Trong trường hợp cần thiết, Thiết Phù Đồ có thể xuống ngựa, chiến đấu như những bộ binh hạng nặng.
Ngoài ra, quân Kim còn được ghi nhận là sử dụng chiến thuật “Quải Tử Mã” – ba kỵ sĩ được nối với nhau bằng dây da, tạo thành một mũi tấn công lợi hại, tàn phá đội hình bộ binh đối phương. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tranh cãi xung quanh thuật ngữ “Quải Tử Mã”, một số ý kiến cho rằng đây là một đơn vị độc lập, trong khi số khác cho rằng đây chỉ là một chiến thuật trong đội hình Thiết Phù Đồ.
Minh họa chiến thuật "Quải Tử Mã"
Bên cạnh Thiết Phù Đồ, quân Kim còn có lực lượng kỵ binh hùng hậu khác cùng hàng vạn bộ binh được trang bị tốt. Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa Thiết Phù Đồ với các đơn vị khác đã tạo nên sức mạnh đáng gờm cho quân đội Kim, giúp họ liên tiếp giành chiến thắng trên chiến trường.
Kết Luận
Thiết Phù Đồ là minh chứng cho khả năng quân sự ưu việt của người Nữ Chân thời kỳ nhà Kim. Sự kết hợp giữa trang bị tối tân, chiến thuật tinh nhuệ và tinh thần chiến đấu quả cảm đã giúp Thiết Phù Đồ trở thành nỗi kinh hoàng cho mọi kẻ thù, góp phần quan trọng vào sự nghiệp bành trướng của nhà Kim trong thế kỷ 12. Hình ảnh những chiến binh Thiết Phù Đồ với giáp trụ sáng loáng, lao vun vút trên lưng ngựa, trở thành một trong những biểu tượng đáng nhớ nhất trong lịch sử quân sự Trung Hoa.
