Cuối tháng 8 năm 1945, tại chợ Hôm đông nghẹt người Hà Nội, một cảnh tượng kỳ lạ đã diễn ra. Quân Nhật bại trận, xếp hàng thẳng tắp, sát khí vẫn đằng đằng, lần lượt quẳng súng xuống đất thành từng đống lớn. Tiếng hô xung trận của sĩ quan Nhật khiến nhiều người chứng kiến, kể cả các võ quan Tưởng Giới Thạch, kinh hãi bỏ chạy. Hình ảnh đối lập giữa đội quân bại trận nhưng vẫn giữ nguyên khí chất và sự sợ hãi của quân Tưởng đã đặt ra câu hỏi về tinh thần võ sĩ đạo Nhật Bản và sức mạnh của nó trong Thế Chiến II.
Bản Lĩnh Samurai Trước Bóng Ma Thất Bại
Sự tương phản về tinh thần chiến đấu giữa quân Nhật và quân Trung Quốc được thể hiện rõ nét qua lời kể của nhiều nhân chứng lịch sử. Trong khi hàng chục nghìn quân dân căn cứ địa Giao Đông của Đảng Cộng sản Trung Quốc bỏ chạy tán loạn trước một toán nhỏ lính Nhật, thì quân Nhật lại thể hiện sự kính trọng đối thủ khi chứng kiến năm chiến sĩ Bát Lộ Quân nhảy xuống vực tự tử tại núi Lang Nha Sơn. Họ xếp hàng chỉnh tề, cúi chào ba lần, một hành động thể hiện sự tôn trọng đối thủ ngay cả trong chiến tranh. Tướng Lý Mặc Am, người được Tưởng Giới Thạch giao nhiệm vụ tiếp nhận quân Nhật đầu hàng, cũng bày tỏ sự ngưỡng mộ trước kỷ luật và tinh thần trách nhiệm của họ. Việc bàn giao vũ khí, phương tiện, danh sách quân số được thực hiện tỉ mỉ, chính xác, “như một cuộc bàn giao quân đội”.
Hình: Quân Nhật tiến vào Hải Phòng ngày 24/11/1940 (Nguồn: Corbis/Wikipedia)
Từ Dã Tâm Xâm Lược Đến Tự Sát Tập Thể
Tinh thần võ sĩ đạo, vốn là một truyền thống văn hóa lâu đời của Nhật Bản, đã bị quân phiệt lợi dụng để phục vụ cho dã tâm xâm lược. Chính điều này đã tạo nên sức mạnh đáng gờm cho quân đội Nhật Bản trong giai đoạn đầu của chiến tranh. Họ chiến thắng như chẻ tre trước quân đội Tưởng Giới Thạch được trang bị vũ khí hiện đại của Mỹ, buộc chính phủ Trung Quốc phải rút lui về Trùng Khánh và Côn Minh. Không chỉ Trung Quốc, quân đội các nước Đồng Minh như Anh, Pháp, Hà Lan, Mỹ tại châu Á – Thái Bình Dương cũng liên tiếp thất bại trước sức mạnh của quân Nhật.
Sự kiện Nhật Bản tiến vào Đông Dương năm 1940 là một minh chứng cho sức mạnh quân sự và tinh thần kỷ luật của họ. Bất chấp sự chống cự yếu ớt của quân Pháp, quân Nhật nhanh chóng chiếm đóng các vị trí chiến lược, buộc chính quyền Pháp ở Đông Dương phải đầu hàng. Việc Nhật Bản kiểm soát Đông Dương đã cắt đứt tuyến đường tiếp tế quan trọng của Mỹ cho Trung Quốc, gây ra khó khăn lớn cho phe Đồng Minh.
Khí Tiết Samurai Trong Những Ngày Tàn Của Đế Quốc
Tuy nhiên, khi cuộc chiến dần chuyển sang giai đoạn bất lợi cho Nhật Bản, tinh thần võ sĩ đạo lại thể hiện một khía cạnh khác, bi tráng hơn. Đó là sự cuồng tín và lòng trung thành mù quáng, dẫn đến những hành động tự sát tập thể. Trên đảo Saipan và Okinawa, lính Nhật chiến đấu đến người cuối cùng, ngay cả thường dân cũng nhảy xuống biển tự vẫn. Những phi công cảm tử Kamikaze đã gây ra tổn thất nặng nề cho quân đội Mỹ. Câu chuyện về Trung úy Onoda, người lính Nhật cuối cùng đầu hàng 30 năm sau khi chiến tranh kết thúc, là một minh chứng rõ nét cho niềm tin “Đại Nhật Bản bất bại” đã ăn sâu vào tâm trí của người lính Nhật.
Bài Học Lịch Sử Về Sức Mạnh Tinh Thần
Câu chuyện về tinh thần võ sĩ đạo của Nhật Bản trong Thế Chiến II là một bài học lịch sử sâu sắc về sức mạnh của tinh thần và văn hóa trong chiến tranh. Nó cho thấy tinh thần có thể là một vũ khí lợi hại, nhưng cũng có thể trở thành con dao hai lưỡi. Sự cuồng tín và lòng trung thành mù quáng có thể dẫn đến những hành động tàn bạo và sự hy sinh vô nghĩa. Bài học này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc sử dụng sức mạnh tinh thần một cách đúng đắn, hướng tới hòa bình và sự phát triển bền vững.
Tài liệu tham khảo
- Bài viết gốc “Tản mạn trước đèn” của nhà văn Đỗ Chu, đăng trên tuần báo Văn Nghệ Trẻ số 35.
- Bài viết “Bàn về văn hóa Trung Quốc” của Thiếu tướng Lưu Á Châu (1992).
- Bài báo của Thượng tướng Lưu Á Châu (1/7/2015).
- Hồi ký của tướng Lý Mặc Am.
