Cuộc tranh luận về toàn cầu hóa và tác động của nó lên cục diện kinh tế, chính trị thế giới đang nóng lên hơn bao giờ hết. Từng được xem là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và hội nhập quốc tế, toàn cầu hóa giờ đây đang đối mặt với làn sóng phản đối mạnh mẽ, đặc biệt từ các quốc gia phương Tây. Sự trỗi dậy của Trung Quốc, với sức cạnh tranh kinh tế ngày càng mạnh mẽ, được coi là nguyên nhân chính dẫn đến sự thay đổi quan điểm này. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về mối quan hệ giữa toàn cầu hóa, sự trỗi dậy của Trung Quốc và làn sóng chủ nghĩa bảo hộ đang lan rộng ở phương Tây, tập trung vào Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu (EU).
Từ kỳ vọng hội nhập đến lo ngại cạnh tranh
Việc Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2001 từng được kỳ vọng sẽ mở ra một kỷ nguyên mới cho nền kinh tế toàn cầu. Cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush tin rằng thương mại tự do sẽ thúc đẩy quá trình dân chủ hóa ở Trung Quốc. Tuy nhiên, thực tế lại diễn ra theo hướng ngược lại. Dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, Trung Quốc ngày càng trở nên độc đoán hơn, đồng thời theo đuổi chính sách đối ngoại quyết đoán, thậm chí gây hấn. Sự tăng trưởng kinh tế thần tốc của Trung Quốc đã giúp nước này xây dựng một quân đội hùng mạnh, đặt ra thách thức trực tiếp cho vị thế bá chủ toàn cầu của Mỹ.
Sự trỗi dậy của Trung Quốc
Nhiều nhà hoạch định chính sách Mỹ giờ đây cho rằng việc kết nạp Trung Quốc vào WTO là một sai lầm chiến lược. Họ lập luận rằng chính sách này đã tạo lợi thế quá lớn cho hàng xuất khẩu của Trung Quốc, góp phần vào quá trình phi công nghiệp hóa ở Mỹ và gia tăng bất bình đẳng xã hội, tạo điều kiện cho sự trỗi dậy của các chính trị gia theo chủ nghĩa dân túy như Donald Trump.
Chủ nghĩa bảo hộ kiểu mới: Lá chắn kinh tế và chính trị
Những lo ngại về sự ổn định kinh tế và chính trị trong nước đã thúc đẩy chính quyền Biden áp dụng chính sách công nghiệp bảo hộ. Việc duy trì các mức thuế do Trump áp đặt lên hàng hóa Trung Quốc và tăng cường trợ cấp cho các ngành công nghiệp trong nước, đặc biệt là công nghệ cao, được xem là biện pháp cần thiết để bảo vệ nền kinh tế và hệ thống dân chủ Mỹ.
Châu Âu, ban đầu tỏ ra thất vọng trước sự chuyển hướng sang chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ, giờ đây cũng đang bắt đầu đi theo con đường tương tự. Cuộc điều tra của EU về trợ cấp cho ngành xe điện của Trung Quốc cho thấy châu Âu đang ngày càng lo ngại về sức cạnh tranh của Trung Quốc. Ngành công nghiệp ô tô, vốn là trụ cột của nền kinh tế châu Âu, đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các nhà sản xuất Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực xe điện.
Bài toán khó cho châu Âu
Sự trỗi dậy của Trung Quốc trong ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đang đặt ra bài toán khó cho châu Âu. Mặc dù người tiêu dùng châu Âu được hưởng lợi từ xe điện giá rẻ của Trung Quốc, nhưng điều này lại đe dọa đến ngành công nghiệp ô tô nội địa, vốn đóng góp đáng kể vào việc làm và tăng trưởng kinh tế. Việc mất việc làm trong ngành công nghiệp ô tô có thể dẫn đến bất ổn xã hội và gia tăng sự ủng hộ cho các đảng cực hữu.
Nút in và chia sẻ
Châu Âu phụ thuộc vào Trung Quốc về pin và khoáng sản đất hiếm cần thiết cho sản xuất xe điện. Trung Quốc cũng là thị trường xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới. Do đó, việc áp đặt thuế quan lên xe điện Trung Quốc có thể dẫn đến phản ứng trả đũa từ Bắc Kinh, gây thiệt hại cho các nhà sản xuất ô tô châu Âu.
Tương lai của toàn cầu hóa và chủ nghĩa bảo hộ
Sự cạnh tranh giữa các cường quốc, đặc biệt là giữa Mỹ và Trung Quốc, đang làm thay đổi cục diện kinh tế và chính trị toàn cầu. Chủ nghĩa bảo hộ đang trở thành một xu hướng phổ biến, được thúc đẩy bởi những lo ngại về an ninh quốc gia, bất ổn xã hội và sự cạnh tranh kinh tế. Tương lai của toàn cầu hóa vẫn còn chưa rõ ràng, nhưng có thể dự đoán rằng xu hướng bảo hộ sẽ tiếp tục gia tăng trong thời gian tới. Các quốc gia sẽ tìm cách cân bằng giữa lợi ích của thương mại tự do và nhu cầu bảo vệ nền kinh tế và an ninh quốc gia của mình. Điều này có thể dẫn đến một thế giới phân mảnh hơn, với các khối thương mại khu vực và sự cạnh tranh gay gắt giữa các cường quốc.
Tài liệu tham khảo:
- Rachman, G. (2023). The real reasons for the west’s protectionism. Financial Times.
