Trung Quốc, một cường quốc kinh tế đang lên, luôn gắn liền các khoản cho vay quốc tế với những khẩu hiệu đầy tham vọng. Từ “Hướng ra ngoài” đến “Cộng đồng chung vận mệnh” và nổi bật nhất là “Vành đai và Con đường”, Bắc Kinh đã sử dụng sức mạnh tài chính để tài trợ cho hàng loạt dự án cơ sở hạ tầng trên khắp thế giới, từ tuyến đường sắt Mecca Metro ở Ả Rập Saudi đến dự án bất động sản Bandar tại Malaysia. Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 đã phơi bày những rạn nứt trong chiến lược cho vay cũ, buộc Trung Quốc phải thay đổi. Bài viết này sẽ phân tích sự chuyển mình trong chiến lược cho vay quốc tế của Trung Quốc, từ cách tiếp cận “đại trà” sang mô hình “tinh gọn” và tập trung hơn, đồng thời đánh giá tác động của nó đối với cục diện địa chính trị toàn cầu.
Từ “Đại trà” đến “Tinh gọn”: Sự thay đổi chiến lược
Trước đại dịch, cách tiếp cận của Trung Quốc bị chỉ trích là “bẫy nợ”, gây lo ngại cho các nước nhận viện trợ và các định chế tài chính quốc tế. Theo ước tính của The Economist, các khoản nợ của thế giới đối với tám ngân hàng quốc doanh lớn nhất của Trung Quốc lên tới ít nhất 1,6 nghìn tỷ USD, tương đương 2% GDP toàn cầu. Mô hình cho vay cũ tập trung vào các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn do các công ty nhà nước Trung Quốc thực hiện, tạo ra lợi ích cho các doanh nghiệp này nhưng tiềm ẩn rủi ro cao về nợ xấu.
Tình hình đầu tư nước ngoài của các công ty Trung QuốcTình hình đầu tư nước ngoài của các công ty Trung Quốc. Nguồn: The Economist
Tuy nhiên, sau đại dịch, Trung Quốc đang chuyển hướng sang một chiến lược cho vay “tinh gọn” và tập trung hơn. Chính phủ Trung Quốc đã khuyến khích các dự án “nhỏ mà đẹp”, chú trọng tính khả thi và hiệu quả kinh tế. Sinosure, công ty bảo hiểm nhà nước, siết chặt điều kiện cho vay đối với các nước đã mắc nợ nhiều. Các công ty xây dựng cũng được yêu cầu nắm giữ cổ phần trong các dự án, chia sẻ rủi ro và trách nhiệm. Theo Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ (AEI), giá trị trung bình của một dự án đã giảm đáng kể, phản ánh sự thay đổi này.
Tập trung vào lợi ích cốt lõi và kiểm soát rủi ro
Trung Quốc đang ưu tiên đầu tư vào các lĩnh vực then chốt phục vụ lợi ích quốc gia, đặc biệt là nguồn cung cấp nguyên liệu thô cho quá trình chuyển đổi xanh. Các khoản đầu tư vào khai thác coban, đồng, và lithium ở Mỹ Latinh tăng mạnh, đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc.
Tổng cho vay nước ngoài của Trung Quốc tính theo chủ thể cấp vốnTổng cho vay nước ngoài của Trung Quốc tính theo chủ thể cấp vốn. Nguồn: The Economist.
Bên cạnh đó, Trung Quốc tăng cường kiểm soát dòng vốn thông qua các quỹ cổ phần thuộc sở hữu nhà nước. Các quỹ này cho phép chính phủ linh hoạt hơn trong việc phân bổ nguồn lực, tập trung vào các lĩnh vực chiến lược như fintech và công nghệ xanh, đồng thời mở ra cơ hội đầu tư vào cả các nước phát triển.
Tương lai của chiến lược cho vay mới
Chiến lược cho vay mới của Trung Quốc đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai. Liệu quy mô đầu tư sẽ lớn đến đâu? Liệu Trung Quốc có quay trở lại với các siêu dự án trong tương lai? Và liệu chiến lược này có bị ảnh hưởng bởi căng thẳng địa chính trị, đặc biệt là mối quan hệ với Mỹ?
Mặc dù chiến lược mới mang lại nhiều lợi ích về mặt quản lý rủi ro và tập trung vào lợi ích cốt lõi, nó cũng có thể khiến một số nước, đặc biệt là ở châu Phi, gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn cho phát triển cơ sở hạ tầng. Oxford Economics dự báo thiếu hụt vốn đầu tư cơ sở hạ tầng toàn cầu sẽ lên tới 15 nghìn tỷ USD từ nay đến năm 2040. Liệu Trung Quốc, với chiến lược mới, có đóng vai trò quan trọng trong việc lấp đầy khoảng trống này hay không vẫn còn là một câu hỏi mở.
Kết luận
Chiến lược cho vay quốc tế của Trung Quốc đang trải qua sự chuyển đổi mạnh mẽ. Từ cách tiếp cận “đại trà” sang mô hình “tinh gọn” và tập trung hơn, Bắc Kinh đang tìm cách tối ưu hóa lợi ích kinh tế và địa chính trị của mình. Tuy nhiên, những ẩn số về quy mô, hướng đi và tác động của chiến lược này vẫn còn đó, đòi hỏi sự theo dõi và phân tích sát sao trong thời gian tới. Sự chuyển mình của Trung Quốc trong lĩnh vực tài chính quốc tế chắc chắn sẽ định hình lại cục diện kinh tế và địa chính trị toàn cầu trong những thập kỷ tới.
Tài liệu tham khảo:
- The Economist: Xi Jinping’s next overseas-lending revolution.
- American Enterprise Institute (AEI): China Global Investment Tracker.
- Boston University Global Development Policy Center: China’s Overseas Development Finance Database.
- Oxford Economics: Global Infrastructure Outlook.
