Hình ảnh minh họa Đô đốc Trịnh Hòa, một nhân vật quan trọng trong chính sách ngoại giao của Trung Quốc thời Vĩnh Lạc.
Bài viết này, dựa trên bản dịch của Nguyễn Quốc Vương từ tác phẩm của Wang Gungwu, sẽ đưa người đọc đến với một giai đoạn lịch sử đầy biến động của Trung Quốc và mối quan hệ phức tạp của quốc gia này với khu vực Đông Nam Á dưới triều đại của Minh Thành Tổ Vĩnh Lạc (1402-1424).
Vĩnh Lạc, vị hoàng đế đã phái Trịnh Hòa thám hiểm biển Tây sáu lần, cũng là người tiếp nhận nhiều sứ đoàn ngoại giao hơn bất kỳ hoàng đế nào trong lịch sử Trung Quốc. Tuy nhiên, thay vì tập trung vào các chuyến hải trình của Trịnh Hòa như nhiều sử gia đã làm, bài viết này đặt ra một góc nhìn mới, phân tích bối cảnh lịch sử rộng lớn hơn và các chính sách đối ngoại đa chiều của Vĩnh Lạc đối với toàn bộ khu vực châu Á, từ đó làm nổi bật vị trí và vai trò đặc biệt của Đông Nam Á.
Một Triều Đại Bắt Đầu Từ Biến Động
Lên ngôi sau cuộc nội chiến giành giật quyền lực với người cháu, Vĩnh Lạc phải đối mặt với nhiều thách thức. Triều đình bị chia rẽ, lòng trung thành bị thử thách, và bóng ma của vị hoàng đế bị phế truất vẫn còn đó. Trước tình hình đó, Vĩnh Lạc đã nhanh chóng củng cố quyền lực bằng cách thanh trừng phe cánh đối lập, ban thưởng cho những người ủng hộ, và thiết lập một hệ thống cai trị tập trung cao độ.
Chính Sách Đối Ngoại Tích Cực và Đa Chiều
Ngay từ những ngày đầu trị vì, Vĩnh Lạc đã cho thấy rõ quyết tâm củng cố vị thế bá chủ của Trung Quốc ở khu vực. Ông liên tiếp phái sứ thần đến các nước láng giềng như Triều Tiên, Nhật Bản, Tây Tạng và các bộ tộc Mông Cổ. Đồng thời, ông cũng thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến Đông Nam Á, phái sứ giả đến các quốc gia như An Nam (Việt Nam ngày nay), Xiêm (Thái Lan), Java (Indonesia) và Champa (miền Trung Việt Nam).
Vĩnh Lạc tuyên bố chính sách đối ngoại của ông dựa trên lòng thành và sự bình đẳng, mong muốn thiết lập “tứ hải giai huynh đệ” – bốn biển là anh em. Tuy nhiên, thực tế cho thấy chính sách của ông mang đậm tính chất thực dụng và đôi khi cứng rắn.
Mối Quan Hệ Phức Tạp với An Nam
Minh chứng rõ nét nhất cho chính sách đối ngoại cứng rắn của Vĩnh Lạc là cuộc chiến xâm lược An Nam năm 1406. Xuất phát từ việc nghi ngờ tính hợp pháp của nhà Hồ, Vĩnh Lạc đã can thiệp vào nội bộ An Nam, cuối cùng tiến hành một cuộc chiến tranh tàn khốc kéo dài hơn hai thập kỷ.
Danh sách 20 tội danh mà Vĩnh Lạc gán cho nhà Hồ cho thấy rõ tham vọng bá quyền của ông đối với An Nam. Ông coi An Nam là một nước “liên quan rất gần gũi” với Trung Quốc, đòi hỏi sự thần phục tuyệt đối.
Các Cuộc Viễn Chinh của Trịnh Hòa và Vị Trí của Đông Nam Á
Trong khi cuộc chiến tranh An Nam tiêu tốn nhiều nguồn lực của triều đình, Vĩnh Lạc vẫn tiếp tục duy trì các hoạt động ngoại giao và thương mại trên biển. Các chuyến hải trình của Trịnh Hòa đến Đông Nam Á, Ấn Độ Dương và bờ biển Đông Phi đã thể hiện sức mạnh hải quân và tầm ảnh hưởng rộng lớn của Trung Quốc.
Tuy nhiên, trái với quan điểm phổ biến cho rằng các chuyến hải trình của Trịnh Hòa là trọng tâm trong chính sách đối ngoại của Vĩnh Lạc, bài viết này lập luận rằng chúng chỉ là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của ông nhằm củng cố an ninh và vị thế của Trung Quốc.
Thực tế, Đông Nam Á chỉ đóng một vai trò tương đối nhỏ trong các tính toán chiến lược của Vĩnh Lạc. Ông quan tâm hơn đến việc đối phó với mối đe dọa từ các bộ tộc Mông Cổ ở phía Bắc và sự quấy rối của cướp biển Wako dọc bờ biển Trung Quốc.
Bài Học Lịch Sử và Ý Nghĩa Đương Đại
Triều đại Vĩnh Lạc đánh dấu một giai đoạn lịch sử quan trọng trong mối quan hệ giữa Trung Quốc và Đông Nam Á. Chính sách đối ngoại cứng rắn và tham vọng bá quyền của Vĩnh Lạc đã để lại những di sản phức tạp cho đến ngày nay.
Bài viết của Wang Gungwu cung cấp một cái nhìn sâu sắc và đa chiều về chính sách đối ngoại của Vĩnh Lạc, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử và các động lực đằng sau những quyết định quan trọng của ông. Qua đó, bài viết cũng đặt ra những câu hỏi thú vị về bản chất của trật tự thế giới trong lịch sử và mối quan hệ giữa các quốc gia trong khu vực châu Á.
