Những năm 1930 đánh dấu một giai đoạn đầy biến động trong lịch sử Trung Quốc hiện đại, khi đất nước này phải đối mặt với cả thù trong lẫn giặc ngoài. Giữa những xung đột quân sự và bất ổn chính trị, cuộc đối đầu giữa Quốc Dân Đảng và Đảng Cộng sản Trung Quốc (Trung Cộng) đã trở thành một trong những chương đen tối nhất, nhưng cũng đầy kịch tính và bước ngoặt quan trọng, dẫn đến sự hợp tác mong manh trong cuộc kháng chiến chống Nhật Bản.
Quốc Dân Đảng Đánh Dẹp Trung Cộng (1931-1937)
Tưởng Giới Thạch – Lãnh tụ Quốc Dân Đảng – Kiến trúc sư của các chiến dịch vây quét Hồng quân
Sau sự kiện Nhật Bản gây hấn tại Đông Tam Tỉnh (18/9/1931), Quốc Dân Đảng do Tưởng Giới Thạch lãnh đạo vẫn kiên quyết theo đuổi chính sách “Ưu tiên dẹp nội loạn, sau đó mới chống ngoại xâm”. Trung Cộng, với lực lượng Hồng quân non trẻ, bị xem là mối đe dọa lớn hơn cả đế quốc Nhật.
Vây Hãm Giang Tây và Cuộc Trường Chinh Gian Khổ
Bản đồ căn cứ địa của Trung Cộng tại Giang Tây và tuyến đường trường chinh của Hồng quân
Từ năm 1931 đến 1934, Quốc Dân Đảng liên tiếp mở 5 chiến dịch vây quét căn cứ địa của Trung Cộng tại Giang Tây. Hồng quân dưới sự chỉ huy của Mao Trạch Đông, Chu Đức và các tướng lĩnh tài ba khác đã chiến đấu kiên cường, sử dụng chiến thuật du kích linh hoạt để chống trả.
Tuy nhiên, với ưu thế vượt trội về quân số, trang bị và chiến thuật “Lớp lớp xây đồn, từng bước tiến chiếm”, Quốc Dân Đảng dần siết chặt vòng vây. Trước nguy cơ bị tiêu diệt, Trung Cộng quyết định thực hiện cuộc di chuyển chiến lược lịch sử – Cuộc Trường Chinh (tháng 10/1934).
Hơn 8 vạn Hồng quân, mang theo cả gia đình và những thiết bị thô sơ, đã bắt đầu cuộc hành quân dài hơn 25.000 lý (khoảng 12.500 km), vượt qua những địa hình hiểm trở, sông núi trùng điệp, đối mặt với đói khát, bệnh tật và sự truy kích gắt gao của quân đội Quốc Dân Đảng.
Trên đường hành quân, nội bộ Trung Cộng cũng xảy ra những bất đồng về đường lối lãnh đạo. Hội nghị Tuân Nghĩa (tháng 1/1935) đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi Mao Trạch Đông củng cố vị trí lãnh đạo, tạo tiền đề cho sự phát triển của Trung Cộng sau này.
Sau hơn một năm gian khổ, Hồng quân đến được miền bắc Thiểm Tây, nơi trở thành căn cứ địa mới của họ. Tuy nhiên, lực lượng đã hao mòn nghiêm trọng, từ 9 vạn chỉ còn lại khoảng 3.000 người.
Cuộc Vận Động Liên Hiệp Kháng Nhật (1930-1937)
Phong trào học sinh – sinh viên Trung Quốc xuống đường biểu tình phản đối Nhật, kêu gọi Quốc Cộng hợp tác
Trong khi Quốc Cộng đối đầu, Nhật Bản ngày càng lấn sâu vào Trung Quốc. Trước họa xâm lăng, phong trào kháng Nhật dâng cao mạnh mẽ trong mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là giới trí thức và học sinh – sinh viên. Họ tổ chức các cuộc biểu tình lớn, yêu cầu chính phủ gác lại nội chiến, tập trung lực lượng chống Nhật.
Trung Cộng Thay Đổi Lập Trường và Biến Cố Tây An
Nhận thức được nguy cơ từ Nhật Bản và sức mạnh của phong trào yêu nước, Trung Cộng thay đổi chiến lược, chủ trương thành lập “Mặt trận Dân tộc Thống Nhất” chống Nhật. Từ năm 1933, Trung Cộng liên tục ra tuyên ngôn kêu gọi Quốc Dân Đảng đình chỉ nội chiến, hợp tác chống Nhật, nhưng đều bị Tưởng Giới Thạch bác bỏ.
Biến cố Tây An (tháng 12/1936) đã tạo bước ngoặt lịch sử. Trương Học Lương và Dương Hổ Thành, hai tướng lĩnh quân đội Quốc Dân Đảng, bất mãn với chính sách “Ưu tiên dẹp nội loạn” của Tưởng Giới Thạch, đã phát động binh biến, bắt giữ Tưởng, buộc ông phải chấp nhận hợp tác với Trung Cộng để chống Nhật.
Sự kiện này đã gây chấn động lớn trong và ngoài nước. Dưới áp lực của dư luận và ảnh hưởng từ Liên Xô, Tưởng Giới Thạch buộc phải nhượng bộ, chấp nhận đình chỉ nội chiến, hợp tác với Trung Cộng. Cuộc nội chiến kéo dài 10 năm chính thức kết thúc, mở ra một giai đoạn mới cho lịch sử Trung Quốc.
Điểm Qua Những Tiến Bộ Của Chính Phủ Nam Kinh (1930-1937)
Những thành tựu về kinh tế, xã hội trong giai đoạn 1930-1937 là nền tảng quan trọng cho cuộc kháng chiến sau này
Trong 7 năm đầu thập niên 1930, bên cạnh cuộc đối đầu với Trung Cộng, chính phủ Nam Kinh do Quốc Dân Đảng lãnh đạo cũng đạt được những thành tựu nhất định trong việc củng cố quyền lực trung ương, phát triển kinh tế – xã hội, chuẩn bị cho cuộc kháng chiến chống Nhật Bản.
Về chính trị – quân sự:
- Tưởng Giới Thạch đã thành công trong việc thống nhất đất nước (trừ Đông Tam Tỉnh), củng cố quyền lực trung ương.
- Quân đội được hiện đại hóa với sự giúp đỡ của các cố vấn Đức.
- Không quân được chú trọng phát triển, mua sắm từ nước ngoài và tự sản xuất.
Về kinh tế – tài chính:
- Hệ thống thuế được cải cách, tập trung vào ngân khố trung ương.
- Tiền tệ được thống nhất, bỏ bạc lượng, phát hành đồng nguyên bạc.
- Chú trọng phát triển công nghiệp nặng, công nghiệp hóa chất, khuyến khích tư nhân đầu tư vào công nghiệp nhẹ.
- Cải cách nông nghiệp, tăng cường sản xuất, giảm thiểu nhập khẩu lương thực.
Về giao thông – vận tải:
- Xây dựng nhiều tuyến đường sắt, đường bộ mới, đặc biệt là ở phía Nam.
- Phát triển vận tải đường thủy và hàng không dân dụng.
Về giáo dục – văn hóa:
- Số lượng trường học, học sinh, sinh viên tăng nhanh chóng.
- Giáo dục đại học và nghiên cứu khoa học được chú trọng.
Tuy nhiên, những tiến bộ này vẫn chưa đủ để Trung Quốc có thể đối phó với cuộc xâm lược của Nhật Bản. Kinh tế – xã hội còn nhiều khó khăn, quân đội tuy được hiện đại hóa nhưng vẫn yếu kém hơn hẳn quân đội Nhật.
Cuộc hợp tác lần thứ hai giữa Quốc Cộng, tuy mong manh và tiềm ẩn nhiều mâu thuẫn, đã mở ra cơ hội cho dân tộc Trung Quốc đoàn kết, tập trung lực lượng chống kẻ thù chung.
Tài liệu tham khảo:
- Quách Đình Dĩ, Cận Đại Trung Quốc Sử Cương.
- Tưởng Trung Chính, Xô Nga Tại Trung Quốc.
- Vương Thư Quân, Trương Học Lương Thế Kỷ Truyền Kỳ.
- Wikipedia tiếng Anh và tiếng Trung.
