Từ những bộ lạc du mục thời tiền sử đến đế chế hùng mạnh trải dài khắp Địa Trung Hải, lịch sử Italia là một bức tranh hoành tráng với những gam màu đối lập đầy ấn tượng. Bài viết này sẽ đưa bạn bước vào hành trình khám phá những dấu mốc lịch sử quan trọng, từ thuở sơ khai đến thời hiện đại, để hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của quốc gia xinh đẹp này.
Hy Lạp, Etruscan Và Sự Trỗi Dậy Của Roma
Bán đảo Italia từ lâu đã là nơi cư ngụ của nhiều bộ lạc và nền văn minh khác nhau. Khoảng thiên niên kỷ thứ nhất trước Công nguyên, người Etruscan với nền văn minh phát triển rực rỡ đã thống trị miền Trung Italia. Họ xây dựng thành phố, đền thờ, kênh mương và tổ chức chính quyền bài bản. Ảnh hưởng của họ đối với người La Mã sau này là không thể phủ nhận.
Bản đồ đế chế La Mã
Cùng lúc đó, ở miền Nam Italia, các thành bang Hy Lạp mọc lên như những trung tâm thương mại sầm uất, tiêu biểu là Neapolis (Napoli ngày nay). Giữa bối cảnh sôi động đó, một ngôi làng chài nhỏ bé bên bờ sông Tiber – Roma – bắt đầu vươn mình trỗi dậy.
Ban đầu, Roma chịu sự cai trị của các vị vua Etruscan. Tuy nhiên, vào khoảng năm 500 Tr.CN, giới quý tộc La Mã đã lật đổ ách thống trị này, thiết lập nền Cộng hòa La Mã. Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt quan trọng, mở ra kỷ nguyên bành trướng và thống trị của một trong những đế chế vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại.
Từ Cộng Hòa Đến Đế Chế: Cuộc Chinh Phục Địa Trung Hải
Nền Cộng hòa non trẻ phải đối mặt với nhiều thử thách. Các cuộc xung đột với các bộ lạc lân cận, những bất ổn nội bộ và đặc biệt là ba cuộc Chiến tranh Punic với Carthage – đế chế hùng mạnh đến từ Bắc Phi – đã tôi luyện nên một đế chế La Mã hùng mạnh.
Hannibal, vị tướng người Carthaginians đã vượt qua dãy Alpes để tấn công Roma
Trong Chiến tranh Punic lần thứ hai, Hannibal – vị tướng tài ba của Carthage – đã dẫn quân vượt dãy Alps hùng vĩ, tiến vào lãnh thổ La Mã, gieo rắc nỗi kinh hoàng cho người dân nơi đây. Tuy nhiên, với chiến thuật khôn khéo và quyết tâm chiến đấu, người La Mã đã đánh bại Hannibal, kết thúc cuộc chiến với phần thắng thuộc về mình. Sau ba cuộc Chiến tranh Punic, La Mã trở thành bá chủ của vùng Địa Trung Hải, mở rộng lãnh thổ sang Bắc Phi, Tây Ban Nha, Hy Lạp và Tiểu Á.
Sự bành trướng kéo theo những biến động sâu sắc trong lòng đế chế. Các cuộc nội chiến, tranh giành quyền lực giữa các tướng lĩnh, những bất ổn xã hội do khoảng cách giàu nghèo ngày càng tăng đã khiến nền Cộng hòa La Mã dần đi đến hồi kết.
Thời Đại Hoàng Kim Và Sự Suy Tàn Của Đế Chế La Mã
Năm 27 Tr.CN, Octavian – con nuôi của Julius Caesar – lên ngôi hoàng đế, lấy hiệu là Augustus. Sự kiện này đánh dấu sự hình thành của Đế chế La Mã. Dưới sự trị vì của Augustus và những hoàng đế kế vị, La Mã bước vào thời kỳ hoàng kim kéo dài hơn hai thế kỷ, được biết đến với tên gọi “Pax Romana” (Nền thái bình La Mã).
Chiến thuyền La Mã (những mái chèo do các nô lệ ngồi ở tầng hầm điều khiển)
Tuy nhiên, đến thế kỷ thứ 3, Đế chế La Mã bắt đầu suy tàn. Những cuộc xâm lược của các bộ lạc man rợ, khủng hoảng kinh tế, nạn tham nhũng và bất ổn chính trị khiến đế chế hùng mạnh một thời lung lay. Năm 395, để dễ bề cai trị, đế chế La Mã được chia thành Đế quốc Tây La Mã và Đế quốc Đông La Mã (còn gọi là Đế quốc Byzantine).
Sự suy yếu của Tây La Mã tạo điều kiện cho các bộ lạc Germanic như Visigoth, Ostrogoth, Vandal… lần lượt tràn vào xâm chiếm. Năm 476, Romulus Augustulus – vị hoàng đế cuối cùng của Tây La Mã – bị phế truất bởi Odoacer, một người lính thuộc bộ lạc German. Sự kiện này đánh dấu sự sụp đổ của Đế quốc Tây La Mã, đồng thời mở ra thời kỳ Trung cổ ở châu Âu.
Hỗn Loạn Thời Trung Cổ Và Sự Thịnh Vượng Của Các Thành Bang
Sau sự sụp đổ của đế chế La Mã, bán đảo Italia bị chia cắt thành nhiều tiểu quốc. Người Lombards – một bộ lạc German khác – đã chinh phục miền Bắc Italia, thiết lập Vương quốc Lombard tồn tại hơn hai thế kỷ. Trong khi đó, Giáo hội Công giáo La Mã ngày càng trở nên hùng mạnh, đóng vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, kinh tế và văn hóa của người dân Italia.
Vào thế kỷ thứ 8, Charlemagne – vị vua của người Frank – đánh bại người Lombards, thống nhất miền Bắc Italia và được Giáo hoàng Leo III trao vương miện Hoàng đế La Mã Thần thánh. Sự kiện này đánh dấu sự ra đời của Đế chế Carolingian, một nỗ lực nhằm khôi phục lại đế chế La Mã thống nhất. Tuy nhiên, đế chế này nhanh chóng tan rã sau cái chết của Charlemagne.
Hành trình của Hannibal chinh phạt La Mã
Trong suốt thời kỳ Trung Cổ, Italia chứng kiến sự trỗi dậy của các thành bang (city-states) giàu có và hùng mạnh như Florence, Venice, Genoa, Milan… Nhờ vị trí địa lý thuận lợi cho giao thương, các thành bang này trở thành những trung tâm kinh tế, văn hóa và nghệ thuật quan trọng của châu Âu thời Trung Cổ.
Thời Kỳ Phục Hưng Và Ách Thống Trị Của Ngoại Bang
Từ cuối thế kỷ 14, Italia trở thành cái nôi của phong trào văn hóa Phục hưng, một cuộc cách mạng vĩ đại về tư tưởng và nghệ thuật, đánh dấu sự chấm dứt thời kỳ Trung Cổ đen tối. Các thành bang Italia như Florence, Rome, Venice… là những trung tâm chủ yếu của phong trào này.
Thời kỳ Phục hưng chứng kiến sự ra đời của những kiệt tác nghệ thuật, văn học và khoa học bất hủ. Những cái tên như Leonardo da Vinci, Michelangelo, Raphael, Donatello, Machiavelli… đã trở thành biểu tượng của thời kỳ hoàng kim này.
Caesar là người đưa ra Dương lịch (Julian) thay cho lịch cũ của Roma, tên ông được đặt cho tháng 7
Tuy nhiên, cùng với sự phồn vinh về kinh tế và văn hóa, Italia lại trở thành mồi ngon cho các cường quốc châu Âu khác. Từ cuối thế kỷ 15 đến giữa thế kỷ 19, Italia lần lượt bị Tây Ban Nha, Áo và Pháp xâm chiếm và cai trị.
Sự thống trị của ngoại bang, những xung đột nội bộ và sự chia rẽ đã khiến Italia chìm trong bón tối suốt nhiều thế kỷ.
Phong Trào Thống Nhất Và Nước Ý Hiện Đại
Bước sang thế kỷ 19, làn sóng dân tộc sôi sục khắp châu Âu đã thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh giải phóng dân tộc ở Italia. Phong trào Risorgimento (từ tiếng Ý có nghĩa là “Hồi sinh”) nhằm thống nhất Italia và giành lại độc lập cho dân tộc đã nổ ra và nhanh chóng lan rộng khắp bán đảo.
Bản đồ đế chế La Mã ở thời kỳ đỉnh cao
Nổi bật trong phong trào Risorgimento là những nhân vật lịch sử kiệt xuất như Giuseppe Mazzini, Camillo Benso di Cavour và Giuseppe Garibaldi. Với sự lãnh đạo tài tình của họ và sự ủng hộ mạnh mẽ từ nhân dân, cuộc đấu tranh giành độc lập của Italia đã đi đến thắng lợi hoàn toàn.
Năm 1861, Vương quốc Italia ra đời, đánh dấu sự thống nhất lần đầu tiên của Italia sau hơn 1000 năm chia cắt. Tuy nhiên, nước Ý non trẻ vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức, đặc biệt là sự nguy hiểm từ chủ nghĩa phát xít.
Sau Thế chiến thứ nhất, lợi dụng tình hình khủng hoảng kinh tế và bất ổn chính trị ở Italia, Benito Mussolini và Đảng Phát xít đã lên nắm quyền lực. Năm 1922, Mussolini trở thành Thủ tướng Italia, bắt đầu thời kỳ 20 năm cai trị độc tài tàn bạo.
Trong Thế chiến thứ hai, Italia gia nhập phe Trục với Đức và Nhật Bản. Tuy nhiên, sau những thất bại liên tiếp trên chiến trường, Mussolini bị lật đổ và bị xử tử năm 1945.
Sau chiến tranh, Italia trở thành nền cộng hòa nghị viện và nhanh chóng phục hồi kinh tế, trở thành một trong những nền kinh tế hàng đầu thế giới. Italia cũng là một trong những thành viên sáng lập của Cộng đồng Than và Thép châu Âu (ECSC) và Liên minh châu Âu (EU), khẳng định vị thế và vai trò quan trọng của mình trên trường quốc tế.
Lịch sử Italia là một hành trình dài và đầy biến động, từ một làng chài nhỏ bé bên bờ sông Tiber, Italia đã trở thành một đế chế hùng mạnh, rồi lại trải qua nhiều thế kỷ chia cắt và chìm trong bóng tối dưới ách thống trị của ngoại bang. Tuy nhiên, với ý chí kiên cường và tinh thần dân tộc bất khuất, người dân Italia đã vượt qua mọi thử thách, đoàn kết và xây dựng nên một nước Ý hiện đại, dân chủ và phát triển.
