Lịch sử nước Nga thế kỷ 20 là một bức tranh đầy biến động, từ cuộc Cách mạng Tháng Mười lật đổ chế độ Sa hoàng đến sự tan rã của Liên Xô, mở ra một kỷ nguyên mới cho nước Nga. Bài viết này sẽ điểm qua các sự kiện trọng đại trong lịch sử Liên Xô, từ những năm tháng đầu tiên đầy biến động dưới thời Stalin đến nỗ lực cải cách của Khrushchev và Gorbachev, và cuối cùng là sự trỗi dậy của nước Nga mới dưới thời Yeltsin và Putin.
Nội dung
Bóng Đen Của Stalin: Kỷ Nguyên Kỹ Nghệ Hóa Bằng Máu
Sau khi Lenin qua đời, Joseph Stalin, với sự tàn nhẫn và khát khao quyền lực vô hạn, đã từng bước loại bỏ các đối thủ chính trị, thiết lập chế độ độc tài toàn trị trên khắp đất nước Liên Xô. Bắt đầu từ năm 1928, Stalin triển khai kế hoạch 5 năm, tập trung vào kỹ nghệ hóa nhanh chóng, biến Liên Xô từ một nước nông nghiệp lạc hậu thành cường quốc công nghiệp.
Stalin – Nhà độc tài tàn bạo của Liên Xô
Tuy nhiên, thành tựu này phải trả giá bằng sinh mạng của hàng triệu người dân vô tội. Chương trình tập thể hóa nông nghiệp cưỡng bức, thanh trừng chính trị đẫm máu, và các trại lao động khổ sai Gulag đã gieo rắc nỗi kinh hoàng trên khắp đất nước. Sự tàn bạo của Stalin được thể hiện rõ nét qua nạn đói khủng khiếp những năm 1930, cướp đi sinh mạng của hàng triệu người dân Ukraine và Kazakhstan do chính sách tập thể hóa nông nghiệp.
Trong thời kỳ Chiến tranh Thế giới thứ hai, Stalin lãnh đạo Liên Xô chống lại quân đội Đức Quốc Xã, giành được thắng lợi vẻ vang. Tuy nhiên, sau chiến tranh, Stalin tiếp tục củng cố chế độ độc tài, đàn áp các phong trào dân chủ và bất đồng chính kiến. Các trại lao động khổ sai được mở rộng, và các cuộc thanh trừng chính trị nhắm vào giới trí thức, văn nghệ sĩ tiếp tục diễn ra.
Ánh Sáng Lấp Lóe: Nỗ Lực Cải Cách Của Khrushchev
Sau khi Stalin qua đời năm 1953, Nikita Khrushchev lên nắm quyền, khởi xướng phong trào “bài Stalin” và tiến hành cải cách nhằm nới lỏng sự kìm kẹp của chế độ toàn trị. Khrushchev đã tố cáo tội ác của Stalin, trả tự do cho hàng triệu tù nhân chính trị, và nới lỏng kiểm soát đối với văn hóa, nghệ thuật.
Nikita Khrushchev trong cuộc tranh luận “Nhà bếp” với Phó Tổng thống Mỹ Richard Nixon năm 1959
Khrushchev cũng thay đổi chính sách đối ngoại, chủ trương chung sống hòa bình với phương Tây và tìm kiếm sự hợp tác kinh tế. Tuy nhiên, nỗ lực cải cách của Khrushchev vấp phải sự chống đối quyết liệt từ phe bảo thủ trong đảng, và ông bị lật đổ năm 1964.
Gorbachev Và Nỗ Lực Cứu Vãn Muộn Màng
Sau nhiều thập kỷ trì trệ, Mikhail Gorbachev lên nắm quyền năm 1985, khởi xướng chính sách “perestroika” (cải tổ) và “glasnost” (công khai) nhằm hồi sinh nền kinh tế và xã hội Liên Xô. Gorbachev nới lỏng kiểm soát báo chí, cho phép tự do ngôn luận và hội họp, đồng thời tiến hành cải cách kinh tế theo hướng thị trường.
Tuy nhiên, nỗ lực cải cách của Gorbachev đã châm ngòi cho làn sóng đòi ly khai mạnh mẽ từ các nước cộng hòa thuộc Liên Xô. Năm 1991, Gorbachev bị lật đổ bởi một cuộc đảo chính do phe bảo thủ tiến hành. Cuộc đảo chính thất bại do sự phản kháng mạnh mẽ từ người dân, nhưng Liên Xô cũng tan rã ngay sau đó, kết thúc hơn 70 năm tồn tại của một trong những đế chế hùng mạnh nhất thế giới.
Nước Nga Mới: Hành Trình Tìm Lại Chính Mình
Sau khi Liên Xô tan rã, Boris Yeltsin trở thành Tổng thống đầu tiên của Liên bang Nga, tiếp tục con đường cải cách kinh tế và chính trị. Yeltsin thực hiện chương trình “liệu pháp sốc”, tư nhân hóa nền kinh tế và thiết lập chế độ dân chủ đa nguyên.
Boris Yeltsin – Tổng thống đầu tiên của Liên bang Nga
Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi đầy khó khăn này đã đẩy nước Nga vào khủng hoảng kinh tế trầm trọng, bất bình đẳng xã hội gia tăng, và nạn tham nhũng hoành hành. Năm 1999, Yeltsin từ chức, nhường lại quyền lực cho Vladimir Putin, cựu sĩ quan KGB.
Putin cam kết khôi phục trật tự và ổn định cho nước Nga, đồng thời củng cố quyền lực trung ương và hạn chế tự do dân chủ. Dưới thời Putin, nước Nga đã khôi phục được vị thế cường quốc trên trường quốc tế, nhưng đồng thời cũng bị phương Tây chỉ trích về các vấn đề nhân quyền và dân chủ.
Lịch sử Liên Xô và nước Nga là một minh chứng rõ nét cho những tham vọng, biến động và cả những bài học đắt giá. Từ bóng đen của chế độ toàn trị đến nỗ lực tìm kiếm con đường phát triển mới, hành trình của nước Nga vẫn tiếp diễn với những thách thức và cả hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn.
