Kể từ khi Nhà nước Israel hiện đại được thành lập, khu vực Trung Đông đã chứng kiến vô số cuộc chiến tranh và xung đột giữa Israel và các nước láng giềng Ả Rập. Hàng tỷ đô la đã bị thiêu rụi trong biển lửa chiến tranh, và hàng ngàn sinh mạng đã bị cướp đi. Giữa hai bên dường như tồn tại một mối thù không thể xóa nhòa, khiến Trung Đông trở thành một trong những điểm nóng nhất trên thế giới. Vậy, nguyên nhân sâu xa của những xung đột triền miên này là gì?
Bài viết này sẽ cùng bạn đọc nhìn lại những cuộc xung đột lớn trong quá khứ giữa Israel và thế giới Ả Rập, từ đó tìm hiểu nguyên nhân lịch sử và những bài học kinh nghiệm cho đến ngày nay.
Chiến tranh giành độc lập của người Do Thái năm 1948: Khởi nguồn của một cuộc xung đột dai dẳng
Ngày 14/5/1948, sau khi hứng chịu tổn thất nặng nề trong Thế chiến II, Anh Quốc chính thức rút khỏi vùng đất Palestine mà họ từng bảo hộ, dựa trên nghị quyết của Liên Hiệp Quốc về việc phân chia lãnh thổ cho người Ả Rập và người Do Thái. Ngay lập tức, những người Do Thái theo chủ nghĩa phục quốc Zion đã nắm lấy cơ hội này để tuyên bố thành lập nhà nước Israel độc lập tại Tel Aviv.
alt
Thủ tướng đầu tiên của Israel, David Ben-Gurion
Tuy nhiên, quyết định phân chia Palestine của Liên Hiệp Quốc đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phía thế giới Ả Rập. Không chấp nhận sự tồn tại của một nhà nước Do Thái trên vùng đất mà họ coi là của mình, các quốc gia Ả Rập láng giềng, bao gồm Ai Cập, Syria, Transjordan (nay là Jordan) và Iraq, đã đồng loạt điều quân tấn công Israel vào ngày 15/5/1948. Mục tiêu của họ là bóp chết nhà nước non trẻ này ngay từ trong trứng nước.
alt
Lực lượng Haganah của Israel trong cuộc chiến năm 1948 (Nguồn: Tạp chí Life)
Tuy nhiên, bất chấp sự chênh lệch về lực lượng, người Israel đã chiến đấu vô cùng kiên cường và giành được thắng lợi cuối cùng. Cuộc chiến kết thúc vào tháng 7/1949 với hiệp định đình chiến, theo đó, Israel kiểm soát Tây Jerusalem và mở rộng lãnh thổ thêm 20% so với kế hoạch phân chia ban đầu. Chiến thắng này, tuy nhiên, đã phải trả giá bằng hàng ngàn sinh mạng và khiến hàng trăm ngàn người Ả Rập Palestine phải rời bỏ nhà cửa, trở thành người tị nạn. Đây chính là mầm mống cho những cuộc xung đột tiếp theo giữa Israel và thế giới Ả Rập.
alt
Nghỉ trưa tại Kibbutz, một hình thức cộng đồng nông nghiệp của Israel (Nguồn: Tạp chí Life)
Cuộc khủng hoảng kênh đào Suez năm 1956: Căng thẳng địa chính trị và cuộc chiến tranh chớp nhoáng
Kênh đào Suez, con đường biển huyết mạch nối liền Địa Trung Hải và Biển Đỏ, có vai trò cực kỳ quan trọng đối với thương mại và quân sự toàn cầu. Năm 1956, Tổng thống Ai Cập Gamal Abdel Nasser quyết định quốc hữu hóa kênh đào Suez, vốn nằm dưới sự kiểm soát của Anh và Pháp, gây ra một cơn địa chấn chính trị trên trường quốc tế.
alt
Bản đồ mô tả diễn biến chính của cuộc chiến tranh kênh đào Suez
Lo ngại về việc mất quyền kiểm soát kênh đào Suez, Anh và Pháp đã lên kế hoạch lật đổ Nasser và giành lại quyền kiểm soát con đường thủy huyết mạch này. Israel, với mối quan hệ vốn đã căng thẳng với Ai Cập, đã được lôi kéo vào kế hoạch này. Đối với Israel, đây là cơ hội để loại bỏ căn cứ quân sự của Ai Cập trên bán đảo Sinai, vốn được coi là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh của họ.
alt
Lính Ả Rập di chuyển bằng xe tải trong cuộc chiến tranh Suez (Nguồn: Tạp chí Life)
Ngày 29/10/1956, Israel bất ngờ tấn công Ai Cập. Quân đội Israel nhanh chóng chiếm đóng bán đảo Sinai và Dải Gaza. Anh và Pháp sau đó cũng can thiệp quân sự, ném bom các mục tiêu quân sự của Ai Cập và đổ bộ lực lượng lên vùng kênh đào Suez. Tuy nhiên, hành động của Anh, Pháp và Israel đã vấp phải sự lên án mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế, đặc biệt là từ phía Hoa Kỳ và Liên Xô.
Dưới sức ép của Hoa Kỳ, Anh và Pháp buộc phải rút quân khỏi Ai Cập vào tháng 12/1956. Israel cũng rút quân khỏi bán đảo Sinai và Dải Gaza vào đầu năm 1957. Mặc dù là một cuộc chiến tranh ngắn ngủi, cuộc khủng hoảng kênh đào Suez đã để lại những hậu quả sâu rộng. Uy tín của Anh và Pháp suy giảm nghiêm trọng. Quan hệ giữa Israel và thế giới Ả Rập càng thêm căng thẳng.
