Bài viết này sẽ đưa chúng ta ngược dòng lịch sử, trở về giai đoạn đầy biến động của Malaysia – từ Tình trạng Khẩn cấp Malaya 1948 đến Hiệp ước Hòa bình Hat Yai 1989. Hành trình này ghi dấu những cuộc đấu tranh giành độc lập, những xung đột sắc tộc và nỗ lực không ngừng nghỉ để kiến tạo một Malaysia thống nhất và thịnh vượng.
Sự trỗi dậy của chủ nghĩa quân phiệt Nhật Bản vào những năm 1930 đã gieo rắc bất ổn trên khắp châu Á. Việc Nhật Bản xâm lược vùng Đông Bắc Trung Quốc và thành lập Mãn Châu quốc đã khơi dậy ngọn lửa yêu nước trong cộng đồng người Hoa tại Malaya (nay là Malaysia). Họ quyên góp tiền bạc, thậm chí trở về quê hương để tham gia cuộc chiến chống Nhật. Giữa bối cảnh hỗn loạn đó, Đảng Cộng sản Malaya (CPM) ra đời vào năm 1930, tập hợp lực lượng chủ yếu là công nhân và học sinh người Hoa.
Lai Teck: Bí Ẩn Về Người Lãnh Đạo CPM
Giai đoạn đầu, CPM hoạt động bí mật, tổ chức các cuộc đình công và biểu tình phản đối ách cai trị của Anh. Sự xuất hiện của Lai Teck, một nhân vật bí ẩn mang trong mình hai dòng máu Việt – Hoa, đã đưa CPM bước vào một chương mới. Lai Teck, tên thật là Phạm Văn Đắc, sinh năm 1901 tại Bà Rịa, Việt Nam. Hành trình đến với CPM của Lai Teck đến nay vẫn là một ẩn số. Có nguồn tin cho rằng ông từng là thành viên của Đảng Cộng sản Đông Dương và bị Pháp bắt giam. Sau đó, Lai Teck được cho là đã được Pháp cài vào CPM như một điệp viên hai mang.
Quân đội Anh truy quét cán binh Cộng Sản Malaysia
Lai Teck nhanh chóng khẳng định vị thế của mình trong CPM. Ông được xem là “Lê Nin của Malaya” bởi kiến thức uyên bác về chủ nghĩa cộng sản và tài năng lãnh đạo xuất chúng. Tuy nhiên, quá khứ của Lai Teck và những hoạt động bí mật của ông trong thời gian lãnh đạo CPM luôn là đề tài gây tranh cãi.
Tình Trạng Khẩn Cấp Malaya 1948-1960: CPM Bước Vào Cuộc Chiến Tranh Du Kích
Sau Thế chiến thứ hai, khi Nhật Bản đầu hàng, CPM nổi lên như một lực lượng chính trị đáng gờm. Họ tiếp quản một số vùng đất ở Malaya trước khi quân đội Anh trở lại. Người Anh yêu cầu CPM giải giao nộp vũ khí, nhưng yêu cầu này bị phớt lờ. CPM đã bí mật cất giấu vũ khí, chuẩn bị cho một cuộc chiến mới.
Tháng 6/1948, sau vụ ám sát ba chủ đồn điền người Anh, chính phủ Malaya tuyên bố tình trạng khẩn cấp. CPM bị đặt ra ngoài vòng pháp luật. Lực lượng vũ trang của CPM, Quân đội Giải phóng Nhân dân Malaya (MPAJA), được tái lập và đổi tên thành Quân đội Phản Anh của Nhân dân Malaya (MPABA). Cuộc chiến tranh du kích chống lại chính quyền Anh chính thức bắt đầu.
Lực lượng Gurkha ở Malaysia
Trong suốt 12 năm, từ 1948 đến 1960, Malaya chìm trong khói lửa chiến tranh. CPM, với sự ủng hộ của một bộ phận người Hoa, đã tiến hành các cuộc tấn công vào các cơ sở của chính quyền Anh, các đồn điền và ám sát các quan chức chính phủ. Người Anh đáp trả bằng các cuộc càn quét, dồn dân lập ấp chiến lược và siết chặt an ninh.
Chia Rẽ và Thống Nhất: Từ Liên Bang Malaya Đến Malaysia
Năm 1957, Malaya giành được độc lập từ Anh. Dù CPM vẫn tiếp tục cuộc chiến tranh du kích, nhưng độc lập đã mở ra một chương mới cho Malaya. Tuy nhiên, con đường phía trước vẫn còn lắm chông gai.
Năm 1963, Liên bang Malaysia được thành lập, bao gồm Malaya, Singapore, Sabah và Sarawak. Sự kiện này vấp phải sự phản đối quyết liệt từ Indonesia và Philippines. Bên trong nội bộ liên bang mới, mâu thuẫn sắc tộc giữa người Hoa và người Malay ngày càng trở nên sâu sắc, dẫn đến bạo loạn sắc tộc đẫm máu năm 1969.
Hướng Tới Hòa Bình: Hiệp Ước Hat Yai 1989
Sau nhiều năm chiến tranh, đến những năm 1980, CPM ngày càng suy yếu. Họ mất đi sự ủng hộ của quốc tế khi Liên Xô và Trung Quốc thay đổi chính sách đối ngoại. Nhận thấy tình thế bất lợi, CPM đã đồng ý tham gia đàm phán hòa bình với chính phủ Malaysia.
Ngày 2/12/1989, Hiệp ước Hòa bình Hat Yai được ký kết tại Thái Lan, chính thức chấm dứt cuộc chiến tranh kéo dài hơn bốn thập kỷ. CPM đồng ý giải giáp, trở về với đời sống hòa bình và công nhận chính phủ Malaysia.
Lễ ký kết Hiệp ước Hòa bình Hat Yai
Hành trình từ Tình trạng Khẩn cấp Malaya 1948 đến Hiệp ước Hòa bình Hat Yai 1989 là minh chứng cho nỗ lực không ngừng nghỉ của Malaysia trong việc tìm kiếm độc lập, thống nhất và hòa bình. Từ một thuộc địa, Malaysia đã vươn lên trở thành một quốc gia độc lập, đa dạng và phát triển. Bài học về hòa giải và tha thứ sau chiến tranh của Malaysia là tấm gương sáng cho các quốc gia khác noi theo.
