“Lịch sử không phải là quá khứ; nó là hiện tại.” – Gretchen Frazee
Mở đầu những năm 1920, giữa lòng nước Mỹ đang trên đà phát triển, một cộng đồng người da đen thịnh vượng và đầy tự hào đã phải gánh chịu một trong những bi kịch đen tối nhất trong lịch sử Hoa Kỳ: Cuộc thảm sát sắc tộc Tulsa. Sự kiện kinh hoàng này, xảy ra vào ngày 31 tháng 5 năm 1921, đã cướp đi sinh mạng của khoảng 300 người và biến Quận Greenwood, Tulsa, Oklahoma, từ một trung tâm kinh tế đầy hứa hẹn thành đống tro tàn.
Sự Trỗi Dậy Của “Black Wall Street”
Sự bùng nổ của ngành công nghiệp dầu mỏ ở Oklahoma đầu thế kỷ 20 đã mang lại sự thịnh vượng cho toàn tiểu bang, và Quận Greenwood, nơi tập trung đông đảo cư dân da đen, cũng không ngoại lệ. Được mệnh danh là “Black Wall Street”, Greenwood là minh chứng cho khả năng tự lực cánh sinh và tinh thần kinh doanh của cộng đồng người da đen.
Nơi giao nhau giữa Đại lộ Greenwood và đường Archer năm 1917. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử và Cộng đồng Tulsa
Trên mảnh đất rộng 35 mẫu Anh này, các doanh nghiệp do người da đen làm chủ mọc lên như nấm sau mưa, từ cửa hàng, nhà hàng, khách sạn đến rạp hát, bệnh viện và trường học. Greenwood không chỉ là nơi cư ngụ mà còn là biểu tượng cho sự tự hào và độc lập kinh tế của người da đen trong thời kỳ phân biệt chủng tộc khắc nghiệt.
Mồi Lửa Thù Hận
Sự thành công của Greenwood, thay vì được ca ngợi, lại trở thành cái gai trong mắt một bộ phận người da trắng. Sự ghen ghét, sợ hãi và định kiến sâu sắc đã biến thành ngọn lửa thù hận, chỉ chờ dịp bùng phát. Và cái cớ đến vào một ngày cuối tháng 5 năm 1921.
Dick Rowland, một thanh niên da đen 19 tuổi, bị cáo buộc tấn công Sarah Page, một nữ nhân viên điều hành thang máy da trắng 17 tuổi. Mặc dù chi tiết vụ việc vẫn còn gây tranh cãi, lời đồn đại về một vụ tấn công tình dục lan truyền như wildfire, thổi bùng ngọn lửa phẫn nộ trong cộng đồng người da trắng.
Bạo Loạn Và Tàn Phá
Vào ngày 31 tháng 5, một đám đông người da trắng giận dữ đã bao vây tòa án Tulsa, yêu cầu giao nộp Rowland. Lo sợ chàng trai trẻ sẽ bị xử lý bằng luật rừng, một nhóm người da đen có vũ trang đã đến để bảo vệ anh ta. Căng thẳng leo thang thành bạo lực khi tiếng súng vang lên, đánh dấu sự khởi đầu của cuộc thảm sát.
Trong hai ngày tiếp theo, Quận Greenwood chìm trong biển lửa và máu. Hàng nghìn người da trắng, được trang bị súng ống và cả bom xăng, đã tràn vào Greenwood, bắn giết người da đen một cách không thương tiếc. Nhà cửa, cửa hàng, và cơ sở kinh doanh bị cướp phá và thiêu rụi.
John Wesley Williams và gia đình trong chiếc ô tô Norwalk 1911. Gia đình Williams sở hữu Rạp chiếu Dreamland, nơi bị phá hủy trong cuộc Thảm sát. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử và Cộng đồng Tulsa
Máy bay được cho là đã được sử dụng để thả bom xăng xuống các tòa nhà, biến Greenwood thành một địa ngục trần gian. Những người sống sót bị dồn vào các trại tập trung, phải chịu đựng sự sỉ nhục và mất mát.
Im Lặng Đau Đớn
Sau cuộc thảm sát, sự thật về những gì đã xảy ra ở Tulsa bị chôn vùi trong im lặng. Các phương tiện truyền thông, chính quyền địa phương và thậm chí cả sách giáo khoa đều cố tình phớt lờ hoặc bóp méo sự kiện.
Khung cảnh hoang tàn sau cuộc Thảm sát Sắc tộc Tulsa. Ảnh chụp bởi Hội Chữ thập đỏ quốc gia/ Thư viện Quốc hội
Nhiều người da trắng Tulsa, do sợ hãi hoặc xấu hổ, đã chọn cách im lặng, trong khi người da đen, gánh chịu nỗi đau và mất mát, cũng ngần ngại lên tiếng vì sợ bị trả thù.
Đối Diện Với Quá Khứ, Hướng Tới Tương Lai
Phải mất nhiều thập kỷ, sự thật về Cuộc thảm sát sắc tộc Tulsa mới dần được hé lộ. Nhờ nỗ lực của các nhà sử học, nhà hoạt động xã hội và chính những người sống sót, Tulsa dần đối diện với quá khứ đen tối của mình.
Năm 2001, một ủy ban của bang Oklahoma đã công bố báo cáo điều tra chi tiết về cuộc thảm sát, thừa nhận sự tàn bạo và vai trò của chính quyền địa phương trong việc dung túng cho bạo lực. Những nỗ lực tìm kiếm hài cốt của các nạn nhân vẫn đang được tiếp tục, nhằm trả lại danh tính và công lý cho những người đã khuất.
Cuộc thảm sát sắc tộc Tulsa là lời nhắc nhở về nạn phân biệt chủng tộc và bất công xã hội đã và đang tồn tại trong lòng nước Mỹ. Đó cũng là minh chứng cho tinh thần kiên cường, bất khuất của cộng đồng người da đen, những người đã từng bước vực dậy từ đống tro tàn, xây dựng lại cuộc sống và tiếp tục đấu tranh cho bình đẳng và công lý.
