Năm 2007, Eric Henry, Giáo sư Đại học North Carolina, Hoa Kỳ, đã giới thiệu chuyên luận “Lịch sử chìm khuất của người Việt”. Trong đó, ông so sánh hai cộng đồng Ngô – Việt và Hoa Hạ, đồng thời nêu giả thuyết về việc Việt Vương Câu Tiễn nói tiếng Austroasiatic. Hãy cùng khám phá những luận điểm chính trong nghiên cứu của Eric Henry, cũng như những tranh luận xoay quanh giả thuyết này.
Cây lau sậyCây lau sậy – Biểu tượng quyền lực trong văn hóa một số tộc người Nam Á?
Những Điểm Khác Biệt Giữa Ngô – Việt và Hoa Hạ
Eric Henry chỉ ra một số điểm khác biệt giữa Ngô – Việt và Hoa Hạ:
- Miếu hiệu: Các vua Ngô – Việt sau khi qua đời không có miếu hiệu.
- Tên gọi: Tên các vua đều vô nghĩa đối với Trung Nguyên, dường như chỉ là phiên âm từ Việt cổ.
- Họ: Người Ngô – Việt, kể cả vua chúa, không có họ.
- Phong cách đặt tên: Địa danh và nhân danh thường là song tiết và mang phong cách phi Hoa Hạ, ví dụ như “Câu Ngô” và “Ư Việt”.
Ngoài ra, Henry còn liệt kê những khác biệt về ngôn ngữ, âm nhạc, văn học dân gian, tôn giáo, ẩm thực, kiến trúc,… Ông cũng nhận thấy một số tập quán của người Ngô – Việt không giống với người Trung Nguyên, ví dụ như việc các vị vua Câu Tiễn và Phù Sai rút lên núi sau khi bại trận.
Câu Ngô, Câu Tiễn, Ư Việt: Lời Giải Mã Từ Ngôn Ngữ?
Dựa trên những dấu vết văn hóa – ngôn ngữ, Henry cho rằng tiếng Việt của Câu Tiễn thuộc ngữ hệ Austroasiatic – ngữ hệ của các dân tộc như Việt, Mường, Chrau, Khmer,… Ông giải thích ý nghĩa của các tên gọi Câu Ngô, Câu Tiễn và Ư Việt như sau:
1. Câu Ngô:
- Câu: Theo Tư Mã Trinh, “Câu Tiễn” có nghĩa là “thảm chấp”, tức “cầm cây lau”. Do đó, “câu” có nghĩa là “cầm, nắm, giữ”.
- Ngô: Theo Thuyết văn giải tự, “Ngô” có thể mang nghĩa “phát ngôn viên của Trời”, “tiếng nói từ thần thánh”, “người ban lệnh”.
Kết hợp lại, “Câu Ngô” có thể hiểu là “người nắm quyền phát ngôn cho thần thánh”, “người nắm quyền ra mệnh lệnh”.
Henry cũng tìm thấy những từ tương tự “câu” (cầm, nắm) và “ngô” (ra lệnh) trong các ngôn ngữ thuộc hệ Austroasiatic. Ông cho rằng cách đây hàng nghìn năm, người Austroasiatic và người Hán cổ đều hiểu “Câu Ngô” là “Người lãnh đạo”.
2. Câu Tiễn:
Từ “câu” đã được giải thích ở trên. Henry cho rằng “tiễn” được dùng để phiên âm một từ Nam Á có nghĩa “lau, sậy”. Ông dựa trên sự tương đồng giữa âm Hán cổ của “tiễn” và cách phát âm từ “lau, sậy” trong một số ngôn ngữ Austroasiatic.
Henry cho rằng việc cầm lau – sậy là biểu tượng của quyền lãnh đạo trong tâm thức người Việt xưa, và “Câu Tiễn” có thể được phiên âm từ tiếng Austroasiatic là /kəwəs rt1iəŋ/ (kơuơs rtiơng).
3. Ư Việt:
- Ư: Henry cho rằng “ư” thể hiện ý “sở hữu” hoặc “có”, dựa trên vị trí của chữ “ư” trong một số địa danh và nhân danh.
- Việt: Theo Henry, chữ “việt” biểu trưng cho cây rìu mũi quặp – đặc trưng văn hóa quyền lực của người sử dụng nó.
“Ư Việt” có nghĩa là “người sở hữu chiếc rìu quyền lực”.
Henry cũng tìm thấy các từ tương đương với “ư” (có, sở hữu) và “việt” (rìu) trong các ngôn ngữ Austroasiatic. Theo ông, “việt” được người phương Bắc mượn để chỉ các tộc người khác họ từ rất sớm, và người Ư Việt đã tiếp nhận chữ Hán “việt” để tạo thành danh xưng của mình.
Núi Cô Tô: Dấu Vết Ngôn Ngữ Khác?
Henry cho rằng “Cô” trong “núi Cô Tô” có nghĩa là “núi”, và “Cô Tô” có nghĩa là “núi tên Tô”. Ông so sánh âm Hán cổ của “Cô” với âm “núi” trong một số ngôn ngữ Austroasiatic và nhận thấy sự tương đồng.
Ông cũng phân tích cụm từ “đồng cô độc” trong sách Việt tuyệt thư và cho rằng “cô độc” là phiên âm của từ “núi” trong tiếng Kra-Dai (một ngữ hệ khác ở Đông Nam Á).
Tranh Luận Xung Quanh Giả Thuyết Của Eric Henry
Giả thuyết của Eric Henry đã gây ra nhiều tranh luận trong giới nghiên cứu.
Laurent Sagart, một nhà ngôn ngữ học nổi tiếng, cho rằng tiếng Việt (Yue) cổ có liên hệ với ngữ hệ Nam Đảo (Austronesian) hơn là ngữ hệ Nam Á (Austroasiatic). Ông dựa trên những phân tích về từ vựng và cho rằng người Nam Việt từng nói một ngôn ngữ gần gũi với tiếng Nam Đảo.
Ngược lại, James Chamberlain, một chuyên gia về ngôn ngữ Đông Nam Á, lại bác bỏ giả thuyết của Norman & Mei (cho rằng tiếng Việt cổ thuộc ngữ hệ Austroasiatic) và cho rằng người Việt là hậu duệ của các nhóm săn bắt – hái lượm ở vùng rừng núi, không phải là người di cư từ vùng trung lưu sông Dương Tử xuống.
Quê Hương Của Ngôn Ngữ Austroasiatic?
Nguồn gốc của ngữ hệ Austroasiatic đến nay vẫn là chủ đề gây tranh cãi.
Paul Sidwell, một nhà ngôn ngữ học người Úc, cho rằng ngữ hệ Austroasiatic có nguồn gốc từ vùng đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, giả thuyết này sau đó đã bị chính ông và nhiều học giả khác bác bỏ.
Ilia Peiros, một nhà ngôn ngữ học người Nga, cho rằng quê hương của ngữ hệ Austroasiatic nằm ở vùng núi phía nam Trung Quốc, gần với quê hương của ngữ hệ Hán – Tạng.
Kết Luận
Giả thuyết của Eric Henry về việc Việt Vương Câu Tiễn nói tiếng Austroasiatic là một giả thuyết thú vị và đáng được tiếp tục nghiên cứu. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều bằng chứng từ khảo cổ học, di truyền học, và ngôn ngữ học để có thể khẳng định hoặc bác bỏ giả thuyết này.
Sự hình thành và phát triển của các nhóm dân cư và ngôn ngữ ở khu vực Đông Nam Á là một quá trình phức tạp và lâu dài, đòi hỏi sự hợp tác nghiên cứu của nhiều ngành khoa học khác nhau.
