Những chuyến công du nước ngoài của Mikhail Gorbachev, cha đẻ của “perestroika” (cải tổ), luôn là tâm điểm chú ý của dư luận. Trong số đó, ít ai biết rằng chuyến thăm New York năm 1988 đã đưa nhà lãnh đạo Liên Xô vào một tình huống cận kề cái chết. Âm mưu ám sát do El-Said Nosair, một phần tử Hồi giáo cực đoan, thực hiện đã suýt chút nữa làm thay đổi dòng chảy lịch sử.
Bối cảnh lịch sử
Thập niên 1980, Liên Xô dưới sự lãnh đạo của Gorbachev đang trải qua giai đoạn biến động mạnh mẽ. Chính sách “perestroika” và “glasnost” (công khai hóa) của ông đã tạo ra những chuyển biến to lớn trong đời sống chính trị, kinh tế và xã hội. Trên trường quốc tế, Gorbachev chủ trương đối thoại và hợp tác với phương Tây, góp phần chấm dứt Chiến tranh Lạnh.
Chuyến thăm Mỹ năm 1988 của Gorbachev diễn ra trong bối cảnh quan hệ hai nước đang ấm dần lên. Ông đến New York để phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, kêu gọi giải trừ quân bị và hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, sự kiện này cũng thu hút sự chú ý của những người phản đối Gorbachev, trong đó có El-Said Nosair.
El-Said Nosair – Kẻ khủng bố ẩn mình
Sinh ra tại Ai Cập, Nosair di cư sang Mỹ và trở thành công dân vào năm 1981. Y làm công việc dọn dẹp, bề ngoài có vẻ là một người nhập cư tuân thủ luật pháp. Tuy nhiên, Nosair lại là thành viên của tổ chức “Anh em Hồi giáo” và chịu ảnh hưởng của giáo sĩ cực đoan Omar Abdel Rahman.
Nosair căm ghét Gorbachev vì vai trò của Liên Xô trong cuộc chiến Afghanistan, nơi quân đội Liên Xô đã chiến đấu chống lại lực lượng Mujahideen được Mỹ hậu thuẫn.
Âm mưu ám sát bất thành
Ngày 8/12/1988, Gorbachev đến Manhattan để phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Biết được lịch trình của Gorbachev, Nosair đã lên kế hoạch ám sát ông. Y trà trộn vào đám đông chào đón Gorbachev tại Thượng Manhattan, mang theo một lon Pepsi chứa đầy chất nổ do Mustafa Shalabi, một nhà từ thiện Hồi giáo, cung cấp.
Khi xe chở Gorbachev đến gần, Nosair ném lon Pepsi vào chiếc limousine. Tuy nhiên, quả bom đã không phát nổ. Một cảnh sát New York chứng kiến sự việc đã bắt giữ Nosair nhưng lại thả y ngay sau đó vì cho rằng y chỉ là một kẻ quá khích ném lon nước rỗng.
Hình ảnh Gorbachev tại Liên Hợp Quốc
Hậu quả và bài học lịch sử
Âm mưu ám sát Gorbachev bất thành đã cho thấy mối đe dọa từ chủ nghĩa khủng bố quốc tế, ngay cả đối với những nhà lãnh đạo quyền lực nhất thế giới.
Nosair sau đó bị bắt vì tội sát hại Giáo sĩ Meir Kahane, lãnh đạo Liên đoàn Bảo vệ Người Do Thái, vào năm 1990. Trong quá trình điều tra vụ đánh bom Trung tâm Thương mại Thế giới năm 1993, Nosair tiếp tục bị kết tội liên quan đến vụ việc này.
Sự thật về âm mưu ám sát Gorbachev chỉ được hé lộ vào năm 1995, sau khi Mahmoud Abu Halima, đồng phạm của Nosair, khai ra trong quá trình điều tra vụ đánh bom Trung tâm Thương mại Thế giới. Gorbachev, lúc này đã rời khỏi chính trường, không bao giờ bình luận về sự kiện này.
Vụ ám sát hụt Gorbachev là lời nhắc nhở về những nguy cơ tiềm ẩn mà các nhà lãnh đạo thế giới phải đối mặt, đồng thời cho thấy sự nguy hiểm của chủ nghĩa khủng bố và cực đoan tôn giáo. Sự kiện này cũng đặt ra câu hỏi về an ninh quốc tế và trách nhiệm của các quốc gia trong việc chung tay đấu tranh chống lại chủ nghĩa khủng bố.
