Tướng Lachit Borphukan của quân Ahom chiến đấu với quân Mughal trong trận Saraighat năm 1671Tướng Lachit Borphukan của quân Ahom chiến đấu với quân Mughal trong trận Saraighat năm 1671
Thung lũng sông Brahmaputra, vùng đất màu mỡ bậc nhất thế giới, đã chứng kiến biết bao thăng trầm lịch sử. Nơi đây, vương quốc Ahom của người Tai đã vươn lên mạnh mẽ, chống chọi kiên cường trước những đế chế hùng mạnh nhất thời bấy giờ. Bài viết này sẽ đưa chúng ta ngược dòng thời gian, khám phá hành trình 600 năm đầy oai hùng của vương quốc Ahom, từ thuở sơ khai cho đến trước ngưỡng cửa cuộc đối đầu lịch sử với Miến Điện.
Người Tai Ở Assam Và Sự Hình Thành Vương Quốc Ahom
Lịch sử vương quốc Ahom bắt đầu từ thế kỷ 13, khi người Tai, dưới sự dẫn dắt của hoàng tử Sukaphaa, di cư đến thung lũng sông Brahmaputra. Hành trình của người Tai đến vùng đất này vẫn còn nhiều điểm chưa sáng tỏ, với nhiều giả thuyết khác nhau về cội nguồn của họ. Sử sách mỗi nước lại ghi chép theo những cách riêng, tạo nên một bức tranh đa chiều nhưng cũng đầy bí ẩn. Dù vậy, có một điểm chung mà các nguồn sử liệu đều thống nhất: người Tai, dưới sự lãnh đạo của Sukaphaa, đã đặt những viên gạch đầu tiên cho vương quốc Ahom vào năm 1228.
Họ đến đây, khai hoang, lập làng và mang theo kỹ thuật trồng lúa nước tiên tiến. Thung lũng Brahmaputra khi ấy là nơi sinh sống của cộng đồng cư dân đa sắc tộc. Người Tai, với bản sắc văn hóa riêng, đã hòa nhập vào bức tranh đa dạng này. Quá trình “Ahom hóa” – Ahomization – diễn ra trong suốt hơn 5 thế kỷ, là sự giao thoa, tiếp biến văn hóa giữa người Tai và các cư dân bản địa. Người Tai đã truyền bá kỹ thuật canh tác của mình, đồng thời tiếp thu trang phục, kiến trúc, tôn giáo và cả ngôn ngữ của cư dân địa phương.
Điều thú vị là, người Tai không hề bị đồng hóa bởi các dân tộc khác. Ngược lại, họ là những người chủ động mở rộng lãnh thổ. Dưới triều đại vua Suhungmung (1497-1539), vương quốc Ahom đạt đến đỉnh cao quyền lực. Lãnh thổ của họ trải dài khắp vùng đồng bằng Brahmaputra, đánh dấu một thời kỳ hoàng kim của người Tai ở Assam.
Tuy nhiên, sự mở rộng lãnh thổ nhanh chóng cũng đặt ra những thách thức mới. Dân số người Tai không thể tăng trưởng kịp với tốc độ bành trướng, khiến họ dần trở thành thiểu số trên chính vùng đất của mình. Để duy trì quyền lực, người Tai dần chấp nhận ngôn ngữ Assam bản địa trong triều chính, thay thế cho tiếng mẹ đẻ. Đến thế kỷ 18, khi Miến Điện trỗi dậy và đe dọa vùng đất Assam, người Tai chỉ còn chiếm khoảng 10% dân số. Dẫu vậy, di sản văn hóa của họ vẫn còn in đậm trong lòng thung lũng Brahmaputra, minh chứng cho một thời kỳ huy hoàng của vương quốc Ahom.
Cuộc Đối Đầu Ngoan Cường Chống Lại Đế Chế Mughal
Trong suốt 600 năm tồn tại, vương quốc Ahom đã phải đối mặt với vô số cuộc chiến tranh xâm lược. Kẻ thù của họ là hai đế chế hùng mạnh nhất thời bấy giờ: Mughal và Miến Điện. Nếu như Miến Điện xâm lược Ahom tổng cộng 3 lần, thì con số này với đế chế Mughal là một con số khổng lồ: hơn 20 lần.
Đầu thế kỷ 16, sau khi thôn tính thành công vương quốc Hồi giáo Bengal, đế chế Mughal hùng mạnh đã nhắm đến vùng đất Assam màu mỡ. Tuy nhiên, quân Mughal nhanh chóng nhận ra rằng, Ahom là một chiến trường hoàn toàn khác biệt. Người Ahom không sử dụng nhiều kỵ binh như Mughal, mà thay vào đó là lực lượng voi chiến hùng mạnh và đặc biệt là hạm đội thuyền chiến hùng hậu trên sông Brahmaputra. Lợi thế thủy chiến cho phép quân Ahom cơ động linh hoạt, tấn công bất ngờ vào các vị trí hiểm yếu của đối phương.
Dưới thời vua Shah Jahan – vị hoàng đế nổi tiếng với công trình Taj Mahal lộng lẫy, quân Mughal liên tục thất bại trong các cuộc viễn chinh Ahom. Thậm chí, họ còn bị quân Ahom phản công, đánh chiếm nhiều vùng đất ở Bengal và bắt giữ vô số tù binh. Uy danh của đế chế Mughal bị ảnh hưởng nghiêm trọng, trong khi Shah Jahan lại mải mê với thơ ca và kiến trúc hơn là tập trung cho chiến trận.
Chứng kiến sự suy yếu của cha mình, hoàng tử Aurangzeb đã quyết tâm khôi phục lại thanh danh cho đế chế Mughal. Sau khi lật đổ Shah Jahan và lên ngôi vua, Aurangzeb đã huy động một lực lượng hùng hậu gồm 30 vạn quân, quyết tâm chinh phục vương quốc Ahom.
Năm 1662, quân Mughal tràn vào Ahom như vũ bão. Lúc này, nội bộ vương quốc Ahom bắt đầu chia rẽ do mâu thuẫn giữa các chỉ huy người Tai và binh lính Assam bản địa. Lợi dụng thời cơ, quân Mughal nhanh chóng chiếm được kinh đô Garhgaon, buộc vua Ahom phải bỏ chạy vào rừng sâu. Kho báu khổng lồ của Ahom rơi vào tay quân Mughal, khiến chúng chìm đắm trong chiến lợi phẩm mà quên mất việc truy kích tàn quân.
Tuy nhiên, chiến thắng của Mughal chỉ là thoáng qua. Mùa mưa đến, nước sông Brahmaputra dâng cao, chia cắt quân Mughal. Lương thực cạn kiệt, dịch bệnh hoành hành, quân Mughal rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Trong khi đó, vua Ahom là Sutamla vẫn chưa thể tập hợp đủ lực lượng để phản công do mâu thuẫn nội bộ chưa được giải quyết.
Cuối cùng, sau nhiều tháng giằng co, hai bên đồng ý giảng hòa. Vua Sutamla chấp nhận cắt đất, bồi thường chiến phí và thậm chí gả con gái và cháu gái của mình cho Aurangzeb để đổi lấy việc quân Mughal rút lui. Tuy nhiên, đây chỉ là kế hoãn binh của Ahom. Sau khi lên ngôi vua (1663), Supangmung – con trai của Sutamla, đã xé bỏ hiệp ước, quyết tâm chiến đấu đến cùng để giành lại độc lập cho Ahom.
Trận Saraighat Và Cuộc Đối Đầu Anh Dũng Của Lachit Borphukan
Dưới sự lãnh đạo của vị vua trẻ Supangmung, quân và dân Ahom đã đứng lên kháng chiến chống lại quân Mughal. Từ năm 1663 đến 1670, quân Ahom liên tục giành thắng lợi, chiếm lại nhiều vùng đất quan trọng.
Tháng 3 năm 1671, quân Mughal dưới sự chỉ huy của tướng Ram Singh tiến ngược dòng sông Brahmaputra, quyết tâm dập tắt ý chí kháng cự của Ahom. Đối mặt với lực lượng hùng hậu của Mughal, quân Ahom ban đầu đã nao núng. Nhưng trong giờ phút quyết định, đô đốc Lachit Borphukan, dù đang ốm nặng, vẫn nén đau ra trận, khích lệ tinh thần binh lính.
Trận Saraighat lịch sử diễn ra trên sông Brahmaputra vào một ngày tháng 3 năm 1671. Quân Ahom, dưới sự chỉ huy tài tình của Lachit Borphukan, đã sử dụng chiến thuật linh hoạt, kết hợp du kích, tấn công bất ngờ và dùng mưu kế để đánh bại quân tiếp viện của Mughal. Chiến thắng Saraighat là một bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự thất bại của quân Mughal trong việc tái chiếm Ahom.
Mặc dù vẫn kiểm soát một phần lãnh thổ phía tây Assam, Mughal đã không thể dập tắt hoàn toàn ngọn lửa kháng chiến của người Ahom. Năm 1682, lợi dụng lúc Mughal sa lầy trong cuộc chiến tranh với người Maratha, người Sikh và người Anh ở khắp nơi, quân Ahom đã phát động cuộc tấn công tổng phản công, đánh bại hoàn toàn quân Mughal, giải phóng toàn bộ lãnh thổ. Cuộc kháng chiến 20 năm oanh liệt của người Ahom đã kết thúc bằng thắng lợi vẻ vang, bảo vệ thành công nền độc lập cho vương quốc.
Sau chiến thắng trước đế chế Mughal, vương quốc Ahom tiếp tục tồn tại cho đến cuối thế kỷ 18, khi một thế lực mới trỗi dậy từ phương Nam – Miến Điện – đe dọa thung lũng Brahmaputra. Hành trình của vương quốc Ahom trước ngưỡng cửa cuộc đối đầu mới này sẽ được tiếp tục trong phần sau.
