Giữa thế kỷ 19, khi làn sóng thực dân phương Tây càn quét khắp châu Á, vương quốc Xiêm nổi lên như một ốc đảo độc lập hiếm hoi. Thành công này phần lớn được quy cho hai vị vua anh minh Mongkut (Rama IV) và Chulalongkon (Rama V) với chính sách ngoại giao khôn khéo. Tuy nhiên, ít ai biết rằng nền tảng cho sự tồn vong của Xiêm đã được đặt nền móng từ thời vua cha Rama III (1824-1851), một vị vua thường bị lịch sử lãng quên.
Bối Cảnh Lịch Sử Và Nội Chính Xiêm Dưới Thời Rama III
Năm 1824, Rama III lên ngôi vua trong bối cảnh Xiêm đang đối mặt với nhiều thách thức từ các cường quốc phương Tây. Trước sức ép đó, ông lựa chọn một đường lối đối ngoại mềm dẻo nhưng không kém phần kiên quyết để bảo vệ độc lập và lợi ích quốc gia.
Về nội chính, Rama III tập trung củng cố quyền lực trung ương, hoàn thiện bộ máy nhà nước theo hướng quân chủ chuyên chế. Ông đặc biệt chú trọng đến ba bộ then chốt: Nội vụ, Chiến tranh và Tài chính.
Nền Kinh Tế Xiêm Dưới Thời Rama III
Nắm bắt được tầm quan trọng của kinh tế, Rama III đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là lúa gạo và đường, biến Xiêm thành một trong những quốc gia xuất khẩu hàng đầu khu vực. Bên cạnh đó, ông tích cực thúc đẩy ngoại thương với Trung Quốc và các nước Đông Nam Á, mang lại nguồn thu nhập khổng lồ cho đất nước. Nhờ nguồn lực tài chính dồi dào, Rama III đã đầu tư mạnh mẽ vào quốc phòng, hiện đại hóa quân đội theo mô hình phương Tây, xây dựng hệ thống phòng thủ vững chắc dọc bờ biển và cửa sông Mê Nam.
Quan Hệ Ngoại Giao Của Xiêm Dưới Thời Rama III
Mối Quan Hệ “Cân Bằng” Giữa Xiêm Và Anh
Quan hệ giữa Xiêm và Anh là một minh chứng cho chính sách ngoại giao khôn khéo của Rama III. Nắm bắt được tham vọng của Anh tại khu vực Đông Nam Á, Rama III ban đầu tỏ ra dè dặt, hạn chế tối đa nhượng bộ về thương mại.
Năm 1824, khi Anh phát động chiến tranh xâm lược Miến Điện, Rama III đã nhận thấy cơ hội để củng cố vị thế của Xiêm. Ông đồng ý hỗ trợ Anh nhưng hành động độc lập, không để bị lôi kéo vào kế hoạch của Anh.
Chiến thắng trước Miến Điện đã giúp Xiêm nâng cao vị thế trên bàn đàm phán. Năm 1826, Xiêm và Anh ký kết hiệp ước phân chia ảnh hưởng tại bán đảo Mã Lai, trong đó Xiêm vẫn duy trì quyền bảo hộ đối với các tiểu quốc Patani, Trengganu, Kedah và Kelantan.
Mối Quan Hệ “Chủ Động” Giữa Xiêm Và Mỹ
Khác với sự dè dặt với Anh, Rama III lại chủ động thiết lập quan hệ với Mỹ, một cường quốc mới nổi mà ông cho là “dễ chịu” hơn. Năm 1833, hai nước ký kết hiệp định thương mại, mở đường cho sự trao đổi văn hóa và khoa học kỹ thuật.
Tuy nhiên, khi Mỹ ngày càng tỏ ra tham lam, Rama III đã kiên quyết từ chối các yêu sách của Mỹ, bất chấp việc bị đe dọa phong tỏa kinh tế.
Kết Luận
Dưới thời Rama III, Xiêm đã khéo léo lèo lái giữa các cường quốc phương Tây, giữ vững độc lập và tạo dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển thịnh vượng sau này. Chính sách ngoại giao mềm dẻo nhưng không kém phần kiên quyết của Rama III đã giúp Xiêm tránh được số phận thuộc địa như nhiều quốc gia láng giềng.
Bài học về ngoại giao thời Rama III vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, nhắc nhở các quốc gia nhỏ bé về tầm quan trọng của việc tự lực tự cường, khôn khéo trong quan hệ quốc tế để bảo vệ độc lập chủ quyền và lợi ích quốc gia.
