Cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX, Việt Nam trải qua một giai đoạn biến động dữ dội, với sự nổi dậy của phong trào Tây Sơn, lật đổ các chính quyền cũ và đối mặt với các thế lực ngoại xâm. Trong bối cảnh đó, câu hỏi về ai là người thực sự thống nhất đất nước, vua Quang Trung hay vua Gia Long, vẫn còn gây nhiều tranh cãi trong giới sử học. Bài viết này sẽ phân tích bối cảnh lịch sử và những đóng góp của cả hai nhân vật để làm rõ vấn đề này.
Nội dung bài viết
Bối Cảnh Chia Cắt Trước Thời Tây Sơn
Trước khi phong trào Tây Sơn bùng nổ, nước ta bị chia cắt thành Đàng Trong và Đàng Ngoài, kéo dài hơn hai thế kỷ. Đàng Trong do các chúa Nguyễn cai trị, trong khi Đàng Ngoài nằm dưới quyền kiểm soát của vua Lê, chúa Trịnh. Sự chia cắt này gây ra nhiều hệ lụy về kinh tế, chính trị và xã hội, kìm hãm sự phát triển của đất nước.
Sự Trỗi Dậy Của Tây Sơn và Công Lao Của Nguyễn Huệ
Năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ và Nguyễn Huệ khởi nghĩa ở Tây Sơn, đánh dấu sự bùng nổ của phong trào nông dân Tây Sơn. Nguyễn Huệ, sau này là vua Quang Trung, nổi lên như một nhà lãnh đạo quân sự tài ba, đánh bại quân Xiêm ở phía Nam và quân Thanh ở phía Bắc, bảo vệ nền độc lập dân tộc. Ông cũng có công đánh đổ chúa Trịnh ở Đàng Ngoài, bước đầu xóa bỏ sự chia cắt đất nước.
Tuy nhiên, sau khi Nguyễn Huệ lên ngôi vua, lấy hiệu là Quang Trung, đất nước vẫn chưa thực sự thống nhất. Nguyễn Nhạc vẫn nắm giữ vùng đất từ Quảng Ngãi đến Bình Thuận, xưng là Tây Sơn Thái Đức Hoàng Đế. Nguyễn Huệ đóng đô ở Phú Xuân, cai quản từ Quảng Nam trở ra Bắc. Phía Nam, Nguyễn Ánh, cháu nội chúa Nguyễn Phúc Khoát, đang tập hợp lực lượng chống lại Tây Sơn, quyết tâm khôi phục cơ nghiệp nhà Nguyễn. Như vậy, lúc này đất nước chia thành “tam quốc” chứ chưa thống nhất.
Bản đồ hành chính Việt Nam năm 1838
Nguyễn Ánh và Công Cuộc Thống Nhất
Sau khi vua Quang Trung mất, nhà Tây Sơn suy yếu dần do mâu thuẫn nội bộ. Nguyễn Ánh lợi dụng thời cơ, từng bước mở rộng lãnh thổ. Năm 1802, ông tiến ra Bắc, đánh bại hoàn toàn nhà Tây Sơn, thống nhất đất nước, lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là Gia Long.
Vậy Ai Mới Là Người Thống Nhất?
Dù vua Quang Trung có công lớn trong việc đánh bại các thế lực phong kiến cũ và ngoại xâm, đặt nền móng cho sự thống nhất, nhưng thực tế, ông chưa hoàn thành được sứ mệnh này. Người thực sự thống nhất đất nước, chấm dứt hoàn toàn sự chia cắt kéo dài là vua Gia Long.
Bài Học Lịch Sử
Sự kiện thống nhất đất nước đầu thế kỷ XIX cho thấy khát vọng thống nhất luôn là ý chí của toàn dân tộc. Dù trải qua bao biến động thăng trầm, nhân dân Việt Nam luôn khao khát một đất nước thống nhất, độc lập và tự do. Bài học lịch sử này vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của sự đoàn kết, thống nhất dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.
