Ngoại giao, như một dòng chảy âm thầm nhưng mạnh mẽ, đã đồng hành cùng dân tộc Việt Nam qua hàng nghìn năm lịch sử. Từ thời kỳ dựng nước cho đến nay, ngoại giao không chỉ đơn thuần là hoạt động đối ngoại mà còn là một phần không thể tách rời của bản sắc dân tộc, được tôi luyện qua biết bao thăng trầm và thử thách. Bài viết này sẽ đưa chúng ta ngược dòng lịch sử, khám phá những nét đặc trưng của ngoại giao Việt Nam, từ triết lý hòa hiếu đến tinh thần bất khuất, kiên cường, để thấy rõ hơn giá trị trường tồn của nó trong bối cảnh chiến lược hiện nay.
Cội Nguồn Bản Sắc: Triết Lý Và Truyền Thống Ngoại Giao
Ngay từ buổi đầu dựng nước, cha ông ta đã ý thức rõ tầm quan trọng của ngoại giao. Truyền thuyết về món quà của Vua Hùng gửi Vua Nghiêu – một con rùa lớn khắc chữ ghi lại lịch sử khai thiên lập địa – đã thể hiện tinh thần hòa hiếu, thân thiện với láng giềng ngay từ thời kỳ sơ khai. Tinh thần “nội yên ngoại tĩnh”, coi trọng hòa bình, hữu nghị và nhân văn đã ăn sâu vào tiềm thức của người Việt, trở thành nền tảng cho triết lý ngoại giao của dân tộc.
Độc Lập, Tự Cường: Nguyên Tắc Bất Biến
Xuyên suốt chiều dài lịch sử, sợi chỉ đỏ xuyên suốt ngoại giao Việt Nam chính là tinh thần độc lập, tự cường và đặt lợi ích quốc gia – dân tộc lên hàng đầu. Lời dụ của vua Lê Thánh Tông với Thái bảo Lê Cảnh Huy khi đi đàm phán biên giới: “Một thước núi, một tấc sông của ta, lẽ nào lại nên vứt bỏ?” đã thể hiện rõ quyết tâm bảo vệ từng tấc đất của tổ tiên. Từ vua Quang Trung khéo léo đàm phán với nhà Thanh sau đại thắng, đến việc các vua đời Lý, Trần khôn khéo từ chối lạy chiếu thư của nhà Tống, Nguyên, tất cả đều thể hiện bản lĩnh kiên cường, bất khuất của dân tộc, không chịu khuất phục trước bất kỳ thế lực nào.
Hòa Mục Bên Trong, Hòa Hiếu Bên Ngoài: Nghệ Thuật Ngoại Giao
“Trong xưng đế, ngoài xưng vương” là một minh chứng cho nghệ thuật ngoại giao tài tình của cha ông. Vừa thể hiện sự tôn trọng với nước lớn, vừa khẳng định độc lập chủ quyền, chiến lược này đã giúp nước ta giữ vững hòa bình, tạo điều kiện phát triển ổn định. Tinh thần hòa mục không đồng nghĩa với sự yếu đuối, mà là sự khôn khéo trong ứng xử, đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, như cách vua Mạc Đăng Dung mềm dẻo thoái vị để tránh họa xâm lăng.
“Dùng Ngòi Bút Thay Giáp Binh”: Sức Mạnh Của Chính Nghĩa
Ngoại giao tâm công, lấy lẽ phải để thuyết phục lòng người là một nét đặc sắc trong truyền thống ngoại giao Việt Nam. Nguyễn Trãi với những bức thư khẳng định chính nghĩa của khởi nghĩa Lam Sơn, vua Quang Trung tin tưởng vào sức mạnh của ngoại giao để ngăn chặn chiến tranh, đều là những minh chứng cho sức mạnh của “ngòi bút”. Từ Lý Giác đối thơ với sứ thần, đến Trần Quang Khải làm thơ tiễn Sài Thung, đều thể hiện nghệ thuật ngoại giao đầy nhân văn, khéo léo.
Kiên Quyết, Kiên Trì: Đánh Và Đàm, Thắng Từng Bước
Đối mặt với những đế chế hùng mạnh, ông cha ta đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa đấu tranh quân sự và ngoại giao mềm dẻo. Vua Lý Nhân Tông kết hợp nhiều hình thức đấu tranh ngoại giao với nhà Tống, nhà Trần kiên trì ngoại giao với nhà Nguyên sau ba lần đại thắng, đều thể hiện tư duy chiến lược “biết thắng từng bước”. Tinh thần kiên trì, “biết người biết ta”, “cương nhu kết hợp” đã giúp dân tộc ta vượt qua muôn vàn khó khăn, giữ vững độc lập tự chủ.
Ngoại Giao Vì Dân, Vì Sự Phồn Vinh Của Đất Nước
Ngoại giao không chỉ phục vụ mục đích chính trị, quân sự mà còn góp phần mở rộng giao thương, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Các sứ thần như Mạc Đĩnh Chi, Lương Thế Vinh, Phùng Khắc Khoan… không chỉ là những nhà ngoại giao tài ba mà còn là những người mang kiến thức, kỹ thuật tiên tiến về nước, góp phần xây dựng đất nước phồn thịnh. Từ kỹ thuật in, nghề thêu đến giống ngô, đều là kết quả của những chuyến đi sứ đầy tâm huyết.
Ngoại Giao Thời Đại Hồ Chí Minh: Nền Tảng Cốt Lõi Của Hiện Đại
Chủ tịch Hồ Chí Minh, người đặt nền móng cho nền ngoại giao cách mạng Việt Nam hiện đại, đã kế thừa và phát triển những tinh hoa của truyền thống ngoại giao dân tộc. Người chủ trương độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, tự lực tự cường gắn liền với đoàn kết quốc tế, đưa ngoại giao Việt Nam lên một tầm cao mới. Tư tưởng và phương pháp ngoại giao của Người là kim chỉ nam cho ngoại giao Việt Nam hiện đại, giúp đất nước vượt qua muôn vàn khó khăn, giành được những thắng lợi vẻ vang.
Bản Sắc Ngoại Giao Trong Bối cảnh Chiến Lược Mới
Trong thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng, ngoại giao Việt Nam tiếp tục phát huy những giá trị truyền thống, kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị và hợp tác. Đại hội XIII của Đảng đã xác định ngoại giao là mũi nhọn tiên phong, mở ra vận hội phát triển mới cho đất nước. Ngoại giao Việt Nam hôm nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng, là sự nghiệp của toàn dân, vừa mang đậm bản sắc dân tộc, vừa hội nhập với dòng chảy của thời đại.
Từ những bài học lịch sử quý báu, chúng ta càng thêm trân trọng bản sắc ngoại giao Việt Nam – một bản sắc được hun đúc qua nghìn năm lịch sử, là sự kết tinh của trí tuệ, bản lĩnh và tinh thần bất khuất của dân tộc. Trong bối cảnh thế giới đầy biến động, ngoại giao tiếp tục đóng vai trò quan trọng, là “mũi chủ công” trên mặt trận đối ngoại, góp phần bảo vệ Tổ quốc, giữ vững hòa bình và đưa đất nước phát triển phồn vinh.
