Nội dung
Cuộc tranh giành quyền lực đầy biến động thời Tiền Lê đã ghi dấu những thăng trầm của triều đại và số phận các vị vua. Một trong những bí ẩn lịch sử xoay quanh giai đoạn này chính là thân thế của mẹ vua Lê Long Đĩnh, nhân vật then chốt trong vụ án giết anh đoạt ngôi chấn động sử Việt.
Những Ghi Chép Mâu Thuẫn Về “Chi Hậu Diệu Nữ”
Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, bộ chính sử quan trọng của Việt Nam, ghi chép mẹ của vua Lê Trung Tông (Lê Long Việt) và Lê Long Đĩnh là “Chi hậu Diệu Nữ”. Tuy nhiên, các sử liệu khác lại có những ghi chép khác nhau, thậm chí mâu thuẫn về thân phận người phụ nữ này. Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục lại cho rằng bà là con gái quan Chi hậu họ Diệu. Đại Việt Sử Ký Toàn Thư bản dịch và hiệu đính của Đào Duy Anh lại ghi “Chi Hậu diệu nữ”, biến “Diệu” thành danh từ chung. Đại Việt Sử Ký Tiền Biên lại nhấn mạnh việc Lê Long Đĩnh truy tôn mẹ mình là Hưng Quốc Quảng Thánh Hoàng Thái Hậu. Tự dạng chữ Hán trong các sử liệu cũng có sự khác biệt đáng kể, tạo nên nhiều tranh cãi trong giới nghiên cứu lịch sử.
Đại Nam Dật Sử và Sử Ta So Với Sử Tàu lại cho rằng mẹ vua Lê Long Đĩnh là con gái của một “tri hậu điện”. Điều này làm dấy lên nghi vấn về chức quan “tri hậu điện” và mối liên hệ với “Chi hậu” được ghi trong các sử liệu khác. Sự không thống nhất trong các ghi chép này càng làm tăng thêm bí ẩn về thân phận thực sự của bà.
Việt Sử Lược và Manh Mối Quan Trọng
Việt Sử Lược, cuốn sử xưa nhất của người Việt còn lưu lại, cung cấp những thông tin giá trị về vấn đề này. Hai bản dịch hiện có, một của Giáo sư Trần Quốc Vượng và một của dịch giả Nguyễn Gia Tường, đều khẳng định Lê Long Đĩnh là em cùng mẹ với vua Lê Trung Tông. Tuy nhiên, cách dịch về thân phận người mẹ lại khác nhau. Một bản cho rằng bà là con gái của một hầu di nữ, bản kia lại nói bà là người làm công giúp việc. So sánh chữ Hán giữa Việt Sử Lược (毋初侯姨女 – mẫu sơ hầu di nữ) và Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (毋祇候妙女 – mẫu Chi hậu Diệu nữ) cho thấy sự khác biệt đáng lưu ý, đặc biệt là chữ “di” (姨) có nghĩa là vợ lẽ, dì, chứ không phải “di” (夷) mang hàm ý miệt thị.
Giải Mã Bí Ẩn Nguồn Gốc
Vậy, đâu là sự thật về thân thế người mẹ bí ẩn này? Việc vua Lê Đại Hành phong năm hoàng hậu năm 982 nhưng không có mẹ của Lê Long Việt và Lê Long Đĩnh trong số đó, cùng với việc Lê Long Đĩnh truy tôn mẹ mình làm hoàng thái hậu ngay khi lên ngôi, cho thấy có thể bà không được xem là “chính đáng” theo quan niệm “dây mối vương hóa” thời bấy giờ.
Lê Long Việt sinh năm 983, Lê Long Đĩnh sinh năm 986, sau sự kiện vua Lê Đại Hành chinh phạt Chiêm Thành và bắt về nhiều kỹ nữ. Việc các cung nữ Chiêm Thành được đưa vào cung hầu hạ vua là điều hoàn toàn có cơ sở. Điều này càng củng cố giả thuyết mẹ của hai vị vua này là một kỹ nữ Chiêm Thành. Việc các sử liệu đều không ghi rõ họ của bà cũng phù hợp với tập tục của người Chăm thời đó. Hành động chạy sang Chiêm Thành của Lê Long Tích sau khi tranh ngôi thất bại cũng có thể là một manh mối cho thấy ông cũng là con của một kỹ nữ Chiêm Thành.
Kết Luận
Bí ẩn về thân thế mẹ vua Lê Long Đĩnh là một minh chứng cho sự phức tạp của lịch sử. Dù chưa có kết luận cuối cùng, việc phân tích các sử liệu và bối cảnh lịch sử cho thấy khả năng cao bà là một kỹ nữ Chiêm Thành. Điều này phản ánh sự giao thoa văn hóa và dòng máu giữa các dân tộc trong lịch sử hình thành dân tộc Việt Nam. Bài học lịch sử này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc tìm hiểu sự thật lịch sử một cách khách quan, vượt qua những ảnh hưởng của hệ tư tưởng và chính trị.
