Đầu năm 1971, trong bối cảnh chiến tranh Việt Nam đang bước vào giai đoạn cam go, Quân lực Việt Nam Cộng hòa (QLVNCH) với sự hậu thuẫn của Hoa Kỳ đã mở màn một chiến dịch táo bạo mang tên Lam Sơn 719, hay còn được biết đến với tên gọi Chiến dịch Đường 9 – Nam Lào. Chiến dịch này, kéo dài từ ngày 8/2 đến 25/3/1971, được xem là nỗ lực cuối cùng của Hoa Kỳ và QLVNCH nhằm ngăn chặn con đường tiếp tế chiến lược của Quân đội Nhân dân Việt Nam (QĐNDVN) qua dãy Trường Sơn hùng vĩ.
Màn sương mù bao phủ chiến trường
Tháng 2/1971, hơn 16.000 quân QLVNCH lặng lẽ tiến vào miền đất Lào bí ẩn. Một bức màn im lặng bao trùm lên chiến dịch đầy tham vọng này. Báo chí bị cấm đưa tin, trong khi những thông báo ít ỏi từ chính phủ miền Nam Việt Nam lại mơ hồ và đầy mâu thuẫn. Tuy nhiên, qua những nguồn tin rời rạc từ phía Hoa Kỳ, một thực tế phũ phàng dần hé lộ: mũi tiến công của QLVNCH trên Đường 9 – huyết mạch của Đường mòn Hồ Chí Minh – đã sa lầy sau ba tuần giao tranh ác liệt.
Akihiko Okamura, một phóng viên ảnh người Nhật Bản, đã bất chấp hiểm nguy, trà trộn vào đoàn xe tiếp tế của QLVNCH để ghi lại những hình ảnh chân thực về chiến dịch này.
Chiến sự ở Lào trên bìa Tạp chí Life số ra ngày 12/3/1971
Những bước tiến chập chững và hy vọng mong manh
Ban đầu, chiến dịch diễn ra khá suôn sẻ. Được trang bị hiện đại, cùng sự yểm trợ tối đa của không quân và pháo binh Hoa Kỳ, binh lính QLVNCH tràn đầy tự tin. Okamura, người đồng hành cùng họ trên những chiếc thiết vận xa, nhận thấy sự thay đổi rõ rệt so với hình ảnh những người lính thiếu kinh nghiệm mà ông từng chứng kiến vào năm 1965. Họ nhanh gọn, kỷ luật và tràn đầy năng lượng.
Nhiếp ảnh gia Akihiko Okamura dành hai tuần ở Lào với QLVNCH
Mỗi ngày, đoàn quân tiến sâu thêm vào lãnh thổ Lào, để lại sau lưng con đường 9 bụi đỏ hun hút. Họ tin rằng, nếu cắt đứt được đường mòn Hồ Chí Minh, chiến tranh sẽ sớm kết thúc.
Bẫy lửa và sự kháng cự quyết liệt
Tuy nhiên, bước tiến của QLVNCH không kéo dài được lâu. Thời tiết xấu là một trong những yếu tố đầu tiên cản trở chiến dịch. Sương mù dày đặc hạn chế đáng kể hiệu quả của không quân Hoa Kỳ, vốn là át chủ bài của QLVNCH.
Máy bay trực thăng Chinook của Quân đội Hoa Kỳ gây ra một cơn bão bụi khi vận chuyển đạn dược cho QLVNCH ở Lào. Trực thăng bây giờ là nguồn tiếp tế chính của QLVNCH.
Quan trọng hơn, QĐNDVN đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Họ bố trí hệ thống phòng thủ kiên cố với hỏa lực mạnh, sử dụng chiến thuật du kích linh hoạt để chống trả từng bước tiến của đối phương. Bãi mìn dày đặc, những trận phục kích bất ngờ, và hỏa lực pháo binh chính xác đã giáng những đòn nặng nề vào đội hình QLVNCH.
Sau khi thâm nhập 26 km vào biên giới Lào trong ba tuần đầu tiên, lính VNCH đã chứng kiến hai đợt không kích của Mỹ. Một là trận ném bom B-52 (hình trên), nhằm vào vị trí của lực lượng Bắc Việt trên một sườn núi cách đó chưa đầy ba dặm (khoảng 5km – ND). Bất chấp cuộc tấn công dữ dội, quân đội miền Bắc Việt Nam đã tái lập căn cứ pháo binh trong khu vực bị ném bom và tiếp tục nã pháo chỉ 12 giờ sau đó.
Cuộc tấn công thứ hai trong cùng khu vực (hình dưới) đến từ máy bay phản lực của Không quân Hoa Kỳ, thiêu cháy kẻ thù bằng bom napalm. Mục tiêu lần này – đã được đánh dấu bằng hoả tiễn khói – là nơi tập trung quân đội miền Bắc Việt Nam đang chuẩn bị tấn công. Người cung cấp thông tin về cuộc tấn công sắp xảy ra này là một tù binh cộng sản đang hấp hối, người đã bị thương và bị bắt vào đêm trước đó.
Từ chỗ tràn đầy hy vọng, binh lính QLVNCH bắt đầu cảm thấy hoang mang và sợ hãi. Sự tự tin ban đầu dần nhường chỗ cho nỗi ám ảnh về những cái bẫy chết chóc ẩn giấu trong rừng rậm. Những chiếc xe tăng, thiết giáp hiện đại bỗng trở nên vô dụng trước chiến thuật du kích linh hoạt của đối phương.
Thất bại và bài học đắt giá
Sau hơn một tháng sa lầy, chiến dịch Lam Sơn 719 kết thúc trong thất bại ê chề. QLVNCH không những không đạt được mục tiêu cắt đứt đường mòn Hồ Chí Minh, mà còn phải chịu tổn thất nặng nề về người và phương tiện.
QLVNCH tiến vào Lào theo Đường 9, hướng tới Tchepone, nơi có các bãi tiếp tế và một số huyết mạch chính của Đường mòn Hồ Chí Minh (màu đỏ). QLVNCH đã cắt được một số nhánh trước khi cuộc hành quân bị đình trệ. Khe Sanh là căn cứ chính cho trực thăng của Hoa Kỳ và QLVNCH.
Chiến dịch Lam Sơn 719 là một minh chứng rõ nét cho sự thất bại của chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” của Hoa Kỳ. Nó phơi bày những hạn chế của QLVNCH về cả khả năng tác chiến độc lập lẫn ý chí chiến đấu. Bên cạnh đó, chiến dịch này cũng cho thấy quyết tâm sắt đá của QĐNDVN trong việc bảo vệ con đường tiếp tế chiến lược của mình.
Một người lính miền Nam Việt Nam cắt tóc tại một tiệm hớt tóc mới mở ở một căn cứ trên Đường 9. Những tiện ích ngay tại trại quân sự như vậy xuất hiện ở Lào khi chiến dịch của QLVNCH do Hoa Kỳ hậu thuẫn – được dự định là một cuộc tấn công chớp nhoáng – bị sa lầy sau ngày thứ ba.
Bài học từ thất bại của chiến dịch Lam Sơn 719 vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Nó nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc đánh giá đúng thực lực bản thân, cũng như khả năng của đối phương. Sự can thiệp quân sự thiếu minh bạch, dựa trên những to tính sai lầm sẽ chỉ dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.
