Nằm bên dòng sông Sài Gòn thơ mộng, Chợ Lớn – nay là Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh – hiện lên như một bức tranh đa sắc màu, nơi hội tụ văn hóa, lịch sử và nhịp sống sôi động. Từ một vùng đất hoang sơ, Chợ Lớn đã vươn mình trở thành trung tâm thương mại sầm uất, huyết mạch kinh tế của Sài Gòn xưa và là điểm đến hấp dẫn du khách ngày nay.
Dấu ấn lịch sử từ những ngày đầu khai hoang
Ít ai biết rằng, vùng đất sầm uất ngày nay từng là nơi trú ngụ của cộng đồng người Hoa chạy nạn từ thế kỷ XVIII. Năm 1779, giữa bối cảnh loạn lạc, cuộc khởi nghĩa Tây Sơn nổ ra chống lại các chúa Nguyễn, khiến nhiều người Hoa sinh sống ở Biên Hòa phải chạy trốn. Họ tìm đến một vùng đất ven Sài Gòn, tạo dựng cuộc sống mới và đặt nền móng cho Chợ Lớn sau này.
Theo nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, giảng viên trường Sư phạm Lyon, tên gọi “Chợ Lớn” bắt nguồn từ chính hoạt động thương mại sôi nổi của người Hoa tại đây. Từ “Tigna” – tiếng Quảng Đông là “Taingon”, tên một loại cây bông gòn phổ biến trong vùng – được cho là tên gọi ban đầu của khu vực này.
Từ tự quản đến phồn vinh kinh tế
Dưới thời nhà Nguyễn, Chợ Lớn là vùng đất sình lầy, um tùm cây cối. Thế nhưng, với bản tính cần cù, người Hoa đã cải tạo vùng đất hoang vu thành nơi cư trú bằng cách xây cầu, gia cố bờ kè, lập bến bãi, đào kênh rạch. Họ hình thành một cộng đồng gắn kết, tự tổ chức quản lý mọi mặt đời sống từ bệnh viện, trường học đến nghĩa trang. Chính quyền địa phương chỉ can thiệp vào các vấn đề kinh tế, luật pháp và thuế khóa.
Sự tự quản này tạo điều kiện cho Chợ Lớn phát triển vượt bậc. Vào những năm 1830, Chợ Lớn đã xuất khẩu hàng nghìn thùng gạo, sợi bông, đường, sáp ong cùng nhiều mặt hàng khác. Nơi đây trở thành đầu mối giao thương quan trọng của Campuchia thông qua Mỹ Tho.
Sự xuất hiện của người Pháp vào giữa thế kỷ XIX càng thúc đẩy sự thịnh vượng của Chợ Lớn. Nhận thấy tiềm năng kinh tế và khả năng tự quản của cộng đồng người Hoa, chính quyền Pháp tiếp tục duy trì chính sách cho phép Chợ Lớn tự trị.
Nhờ đó, Chợ Lớn ngày càng phồn vinh, thu hút thêm nhiều người Hoa từ Trung Quốc di cư đến. Các cửa hàng, kho hàng mọc lên san sát dọc phố xá, đặc biệt là phố Quảng Châu (nay là đường Hải Thượng Lãn Ông). Xưởng đóng tàu, xưởng công nghiệp nhỏ cũng xuất hiện ngày càng nhiều. Chợ Lớn nhanh chóng trở thành trung tâm thương mại sầm uất nhất Nam Kỳ lúc bấy giờ.
Một hàng tạp hóa của người Hoa ở Chợ Lớn năm 1931 (Ảnh: Flickr manhhai)
Sài Gòn – Chợ Lớn: Hai chữ, một dòng chảy lịch sử
Năm 1859, người Pháp xây dựng con đường nối liền Sài Gòn và Chợ Lớn, sau này là đường Nguyễn Trãi ngày nay. Tuyến tàu điện cũng được xây dựng để kết nối hai khu vực. Năm 1931, Chợ Lớn chính thức sáp nhập vào Sài Gòn. Từ đó, tên gọi “Sài Gòn – Chợ Lớn” ra đời, đánh dấu sự hòa quyện văn hóa Kinh – Hoa độc đáo.
Đường Đồng Khánh Chợ Lớn năm 1946 (Ảnh: Flickr manhhai)
Ngày nay, Chợ Lớn vẫn là khu vực buôn bán sầm uất, là “thiên đường mua sắm” của người dân thành phố và du khách. Dù trải qua bao biến động lịch sử, Chợ Lớn vẫn giữ được nét văn hóa đặc trưng của người Hoa với những ngôi chùa cổ kính, những con phố buôn bán tấp nập, những món ăn ngon đặc trưng. Nơi đây là minh chứng cho sự giao thoa văn hóa, tinh thần kiên cường và khả năng thích ứng tuyệt vời của cộng đồng người Hoa trên mảnh đất Sài Gòn – Chợ Lớn xưa.
Chợ Lớn năm 1958 (Ảnh: United Press Photo)
Nguồn tham khảo
- Gédéon, Laurent. “Saigon-Cholon, au fil de l’eau”. Virtual Saigon, Institut d’Asie Orientale, Ecole Normale Supérieure de Lyon, 2013, http://virtual-saigon.net/.
