Tháng 7 năm 1970, thế giới bàng hoàng trước những hình ảnh kinh hoàng về “chuồng cọp” Côn Đảo được công bố trên tạp chí Life. Sự kiện này đã phơi bày sự thật tàn bạo về nhà tù Côn Đảo, nơi giam giữ và tra tấn dã man những người bị tình nghi là cộng sản và những người yêu chuộng hòa bình dưới chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Hành trình khám phá sự thật chấn động này bắt đầu từ những lời đồn đại, sự kiên trì của những người theo đuổi công lý và lòng dũng cảm của những người dám đứng lên tố cáo tội ác.
Lời Đồn Đại Và Hành Trình Khám Phá Sự Thật
Tom Harkin, một phi công kiêm nhiếp ảnh gia nghiệp dư, đã đến Việt Nam vào đầu tháng 7 năm 1970 với tư cách trợ lý cho một ủy ban của Quốc hội Hoa Kỳ. Tại Sài Gòn, ông gặp Don Luce, một nhà hoạt động nhân quyền đã có 11 năm gắn bó với Việt Nam. Chính Luce đã kể cho Harkin nghe về sự tồn tại của “chuồng cọp” – một loại nhà giam tàn bạo giấu kín tại nhà tù Côn Đảo.
Luce đã sắp xếp cho Harkin gặp gỡ một cựu tù chính trị Côn Đảo, ông Cao Nguyên Lợi, người đã bị giam cầm 13 tháng, phần lớn thời gian trong “chuồng cọp”. Lời kể của ông Lợi về những ngày tháng kinh hoàng trong nhà tù, về sự tra tấn dã man và điều kiện sống tồi tệ đã thôi thúc Harkin quyết tâm phơi bày sự thật.
Don Luce, người Mỹ đầu tiên phát hiện và tiết lộ thông tin về “chuồng cọp” Côn Đảo. Ảnh: AP
Chuyến Thăm Định Mệnh Và Cuộc Đối Đầu Căng Thẳng
Côn Đảo đã nằm trong lịch trình của phái đoàn, nhưng ban đầu chỉ có hai nghị sĩ là William R. Anderson và Augustus F. Hawkins đồng ý tham gia chuyến đi cùng Harkin và Luce. Khi đến nhà tù, họ được dẫn đi theo một lộ trình định sẵn, thăm những khu giam giữ thông thường. Tuy nhiên, Harkin và Luce, với bản đồ do ông Lợi cung cấp, đã quyết tâm tìm ra “chuồng cọp”.
Trong lúc tách đoàn, Harkin phát hiện một cánh cửa bí mật trong vườn rau. Linh cảm mách bảo đây chính là lối vào khu vực giam giữ tàn bạo. Sau một hồi đôi co với viên cai ngục, họ cũng được vào bên trong. Trước mắt họ là những dãy “chuồng cọp” ẩm thấp, hôi hám, nơi giam giữ những người tù trong điều kiện vô cùng tồi tệ.
Hình ảnh “chuồng cọp” Côn Đảo được đăng tải trên tạp chí Life đã gây chấn động dư luận thế giới.
Sự Tàn Bạo Kinh Sợ Và Lời Kêu Cứu Trong Vô Vọng
Hơn một nửa số tù nhân trong “chuồng cọp” là phụ nữ, thậm chí có cả một bé gái mới 15 tuổi. Không khí ngột ngạt, nóng bức, ám mùi hôi thối của chất thải. Những thanh sắt rỉ sét bám đầy vôi, dấu vết của những lần cai ngục trừng phạt tù nhân. Vôi vữa khiến họ bỏng rát, ngạt thở.
Bệnh tật hoành hành, từ lao phổi, đau mắt đến suy dinh dưỡng. Những người ốm nặng nằm thoi thóp trên sàn xi măng lạnh lẽo. Một số người khác cố gắng lay quạt cho họ bằng bất cứ thứ gì có thể. Xiềng xích trói buộc chân tay khiến họ không thể đứng thẳng.
Cảnh tượng kinh hoàng trong “chuồng cọp” Côn Đảo.
Giữa khung cảnh kinh hoàng ấy, một nhà sư lên tiếng, giọng đầy đau đớn: “Tôi là một nhà sư và tôi đã lên tiếng vì hòa bình vào năm 1966… Tôi ở đây chẳng vì lý do gì khác ngoài khát vọng hòa bình. Tôi đã bị đánh đập, xiềng xích. Nhưng tôi vẫn lên tiếng vì hòa bình.” Lời khẳng định đầy kiên cường của ông như một lời tố cáo đanh thép về sự tàn bạo của chế độ ngụy quyền.
Sự Thật Bị Che Giấu Và Làn Sóng Phẫn Nộ Của Công Luận
Ban quản lý nhà tù Côn Đảo, đứng đầu là Đại tá Nguyễn Văn Vệ, đã cố gắng che giấu sự thật về “chuồng cọp”. Frank E. Walton, cố vấn Hoa Kỳ về nhà tù và thi hành pháp luật ở Việt Nam, thậm chí còn ngang nhiên tuyên bố Côn Đảo là “một cơ sở cải huấn đáng được xếp hạng cao hơn một số nhà tù ở Mỹ”, và ví von nơi đây như “trại giải trí cho hướng đạo sinh”.
Tuy nhiên, những bức ảnh chụp “chuồng cọp” của Harkin đã được đăng tải trên tạp chí Life, phơi bày sự thật kinh hoàng trước công luận. Làn sóng phẫn nộ dâng cao trên toàn thế giới. Các cuộc biểu tình phản đối chiến tranh Việt Nam và lên án chế độ độc tài, tàn bạo của chính quyền Sài Gòn bùng nổ mạnh mẽ.
Di Sản Của Sự Thật Và Bài Học Lịch Sử
Sự kiện “chuồng cọp” Côn Đảo là một minh chứng rõ ràng cho sự tàn bạo của chiến tranh và chế độ độc tài. Nó cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm lên tiếng bảo vệ công lý và nhân quyền của mỗi cá nhân.
Dù đã qua đi hơn nửa thế kỷ, những hình ảnh về “chuồng cọp” Côn Đảo vẫn ám ảnh chúng ta, là lời cảnh tỉnh cho thế hệ mai sau về giá trị của hòa bình, tự do và nhân phẩm con người.
